Prawoślaz lekarski

Prawoślaz lekarski

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	ślazowate
Rodzaj	prawoślaz
Gatunek	prawoślaz lekarski
Nazwa systematyczna
Althaea officinalis L. Sp. pl. 2:686. 1753
Synonimy
Althaea taurinensis DC.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis L.) – gatunek rośliny zielnej należący do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego. W Polsce jest kenofitem, jako gatunek dziko rosnący występuje na niżu, jest także uprawiany.

Morfologia

Pokrój

Roślina o wysokości do 1,5 m. Cała roślina jest owłosiona miękkimi, szarymi włoskami.

Liście

Ulistnienie skrętoległe. Liście posiadają długie ogonki i mają około 7–10 cm długości. Blaszka jest kształtu sercowatego lub jajowatego z 3–5 płytkimi klapami i brzegiem karbowanym bądź ząbkowanym. Unerwienie dłoniaste. Ogonki i obydwie powierzchnie blaszki są szarawozielone i gęsto owłosione^[4].

Kwiaty

Różowe, dość duże, umieszczone głównie na wierzchołku łodygi w kątach liści, pojedynczo lub po kilka. Są to kwiaty promieniste, 5-krotne, a ich liczne pręciki zrośnięte są nitkami w rurkę wokół słupka.

Owoce

Rozłupnie rozpadające się na liczne ciemnobrunatne, nerkowate i płaskie rozłupki.

Korzeń^[4]

Walcowaty do 3 cm średnicy, nieokorowany barwy szarawobrunatnej, okorowany – szarawobiałej. Przełam w części zewnętrznej jest włóknisty, nierówny i ziarnisty w wewnętrznej. Korka i miękiszu kory pierwotnej brak.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Siedlisko: solniska, murawy, łąki, rowy. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Agropyro-Rumicion crispi^[5].

Anatomia

• Althaeae folium – liść prawoślazu:
  • włoski krzaczkowate
  • gruzły szczawianu wapnia
  • komórki śluzowe
• Althaeae radix – korzeń prawoślazu:
  • owalne komórki śluzowe
  • włókna grubościenne
  • gruzły szczawianu wapnia

• 
  Włoski krzaczkowate
• 
  Ziarno pyłku
• 
  Aparat szparkowy

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski^[6]

Korzeń prawoślazu (Althaeae radix, Althaeae radice) i liść prawoślazu (Althaeae folium)^[4]. W korzeniu występuje śluz jako główny składnik czynny (5-10%), pektyny (ponad 10%), skrobia, sacharoza (około 10%), olej tłusty, związki białkowe, asparaginę i betainę, lecytynę, składniki mineralne i inne^[7]. W liściu – śluz sięgający zawartości nawet 10%, olejek lotny, kwasy organiczne, związki flawonowe, skopoletyna i inne.

Działanie

Surowce używane do wyrobu preparatów przeciwkaszlowych jako środki powlekające, łagodzące, osłaniające. Pomagają w stanach zapalnych przewodu pokarmowego – podrażnieniach, uszkodzeniach nabłonka, wrzodach żołądka, nadkwaśności, zaparciach, w schorzeniach górnych dróg oddechowych takich jak nieżyt oskrzeli i gardła z kaszlem. Ze względu na brak składników silnie działających i przyjemny smak często stosowane w pediatrii. Zewnętrznie w postaci kataplazmów do okładów zmiękczających. Ostatnio wykazano, że śluz zawarty w korzeniach i liściach przy podaniu pozajelitowym wywiera działanie hipoglikemiczne.

Zbiór i suszenie

Roślina ta uprawiana jest do celów farmaceutycznych. Korzenie uzyskuje się z roślin dwuletnich na jesieni. Bezpośrednio po zbiorze korzeń jest zazwyczaj pozbawiony kory pierwotnej, jest to korzeń prawoślazu tzw. okorowany. W celu zachowania jasnej barwy korzeń okorowany powinien być suszony w temperaturze 40 °C. Liście łodygowe zbierane są przed kwitnieniem i suszone na powietrzu w cieniu.

Inne zastosowania

• Sztuka kulinarna: sproszkowane korzenie podgrzewane z cukrem tworzą delikatną, słodką masę, stosowaną w cukiernictwie (pianka marshmallow). Zawierają skrobię, pektyny, asparaginę, sole mineralne, garbniki, betainę.
• Roślina ozdobna. Czasami (rzadko) jest uprawiany w celach ozdobnych. W uprawie wymaga gleby głębokiej, dobrze nawożonej i wilgotnej.

Przypisy