Adam Dobrodzicki

Adam Dobrodzicki

Adam Dobrodzicki (przed 1935)
Data i miejsce urodzenia	18 kwietnia 1883 Wadowice
Data i miejsce śmierci	10 października 1944 Błaszków
Dziedzina sztuki	malarstwo, litografia, scenografia, reżyseria, publicystyka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Dobrodzicki, ps. „Gad” (ur. 18 kwietnia 1883 w Wadowicach, zm. 10 października 1944 w Błaszkowie) – polski działacz niepodległościowy, malarz, litograf, scenograf i reżyser teatralny, projektant rzeźb nagrobnych, publicysta, major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 18 kwietnia 1883 w Wadowicach, w rodzinie Ignacego, urzędnika, i Izabeli z Franzów^[1][2][3][4]. Był bratem Jerzego Kazimierza (1884–1934), generała brygady Wojska Polskiego^[5] .

Po ukończeniu gimnazjum męskiego i złożeniu egzaminu dojrzałości w 1902 przeniósł się do Krakowa^[6]. Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim i historię sztuki w Akademii Sztuk Pięknych, był aktywnie zaangażowany w działalność Bratniej Pomocy. 27 czerwca 1907 wziął fikcyjny ślub z zaangażowaną politycznie socjalistką Wandą Krahelską. W ten sposób uczestniczka zamachu na Gieorgija Skałona stała się obywatelką austriacką, co chroniło ją przed represjami władz carskich. W 1908 rozwiódł się, ponieważ Krahelska 18 lutego 1908 została sądownie uniewinniona.

Adam Dobrodzicki kontynuował naukę, zainicjował powstanie w Akademii Sztuk Pięknych kół samokształceniowych, działał społecznie m.in. na rzecz budowy pomnika Jana Matejki w Krakowie. Zaangażował się w wypełnienie testamentu Jana Stanisławskiego, który pragnął aby wybudowano nowoczesny dom studencki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po ukończeniu studiów Krakowie kontynuował naukę w Paryżu, wyjeżdżał też na plenery malarskie do Bretanii. Po powrocie do Krakowa otrzymał zamówienie na ilustrację powieści Tadeusza Micińskiego, w 1912 wygrał konkurs na projekt polichromii w katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim. W tym samym roku wstąpił do Związku Strzeleckiego, w którym ukończył kurs oficerski^[1].

W czasie I wojny światowej służył początkowo w II baonie 1 pułku piechoty Legionów Polskich, a następnie w 2 kompanii II baonu 5 pułku piechoty i w 7 pułku piechoty. W 1917 wstąpił w szeregi sztabu I Brygady Legionów Polskich, awansował wówczas do stopnia podporucznika. Podczas tzw. kryzysu przysięgowego był internowany w forcie w Beniaminowie^[1]. Następnie był oficerem Komendy Głównej Polskiej Organizacji Wojskowej w Krakowie^[1].

W 1918 w stopniu majora został adiutantem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego^[1]. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości otrzymał stanowisko redaktora miesięcznika „Rzeczy piękne”. Jego stanowisko umożliwiło upowszechnienie twórczości artystów, którzy walczyli w szeregach Legionów, a to pozwoliło im powrócić do sił twórczych. Równocześnie wykładał w Oficerskiej Szkole Piechoty jako historyk dziejów Legionów Polskich.

W 1920 przeniósł się zawodowo do Warszawy, zamieszkał w Milanówku w domu rodziny Rufina Morozowicza. Został zweryfikowany w stopniu majora piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[7][8]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwy 72 pułku piechoty^[9][10]. Później został powołany do służby czynnej. We wrześniu 1927 został przeniesiony z 72 pp do kadry oficerów piechoty z równoczesnym oddaniem do dyspozycji szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych^[11]. W roku szkolnym 1927/28 i 1928/29 był wykładowcą geografii w Szkole Podchorążych Piechoty^[12]. Z dniem 31 maja 1929, na własną prośbę, został zwolniony z czynnej służby^[13]. W 1934 jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Nowy Targ. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”^[14].

Od 1921 współpracował z Juliuszem Osterwą, wystawione 23 lutego 1922 w Teatrze Reduta przedstawienie Ulica Dziwna wg K.A. Czyżowskiego, które Adam Dobrodzicki reżyserował i do którego stworzył scenografię stało się sensacją. W warszawskiej prasie i opinii publicznej powszechnie krytykowano złamanie panujących wówczas kanonów sztuki. W 1926 związał się artystycznie ze Spółdzielnią Artystów ŁAD, dla której projektował kilimy (współpraca z Heleną Bukowską-Szlekys). W 1929 otrzymał stanowisko dyrektora Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem i zajmował je do 1936, kiedy został mianowany naczelnikiem wydziału wychowania w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego^[15]. Był prezesem oddziału Związku Legionistów Polskich^[16]. Przeżył powstanie warszawskie. Przebywał w obozie przejściowym Dulag 121^[6].

Zmarł 10 października 1944 w Błaszkowie. Pochowany na cmentarzu w Odrowążu^[17].

30 lutego 1926 ożenił się z Wandą Czarnocką^[1], działaczką niepodległościową, odznaczoną Medalem Niepodległości (23 grudnia 1933)^[18].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6675 (17 maja 1922)^[19]
• Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)^[20]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)^[21]
• Krzyż Walecznych trzykrotnie^[1]
• Złoty Krzyż Zasługi (28 czerwca 1939)^[22]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[1]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[1]

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Wacław Lenkiewicz, Andrzej Sujkowski, Hugo Zieliński: Księga Pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów piechoty polskiej. Ostrów-Komorowo: Szkoła Podchorążych Piechoty, 1930.
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938. [dostęp 2022-01-02].
• Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, praca zbiorowa na podstawie materiałów Stanisława Dąbrowskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973, s. 133.

Linki zewnętrzne

• Żołnierze Niepodległości : Dobrodzicki Adam, ps. „Gad”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-12-06].
• Marek Sołtysik, Bomby w damskich rękach, Palestra 9–10/2009.
• Maria Morozowicz-Szczepkowska, Na stałe w Milanówku, Towarzystwo Miłośników Milanówka 14 maja 2010.
• Grażyna i Przemysław Witekowie, Artyści w strzeleckim zbrojnym ruchu niepodległościowym I wojny światowej, Oleandry nr 16 (maj 2005). jozwa22.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-25)]..