2 Pułk Przedniej Straży Buławy Wielkiej Koronnej

Ten artykuł dotyczy 2 Pułku Przedniej Straży Buławy Wielkiej Koronnej. Zobacz też: 2 Pułk Przedniej Straży.

2 Pułk Przedniej Straży Buławy Wielkiej Koronnej – oddział kawalerii armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1789 z regimentu tegoż imienia dragonów. W styczniu 1789 posiadał 255 „głów”^[2].

Zgodnie z planowanym etatem 100-tysięcznej armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów pułk miał liczyć etatowo 1369 „głów”. W sztabie wyższym miało służyć 5 oficerów, w średnim i niższym – 15. W skład pułku miało wejść 10 chorągwi po 135 „głów” każda. Etat ten nie został zrealizowany i rozpoczęto formowanie 65-tysięcznej armii. Pułk w tym przypadku miał liczyć etatowo 1099 „głów”^[3] w tym 19 w sztabie i 8 chorągwi po 135 osób^[4].

Pułk w 1792 liczył 1016 „głów” i 1016 koni^[5]. Przed wybuchem wojny z Rosją, wiosną 1792 liczył według etatu 1099 żołnierzy a faktycznie posiadał 1046^[6].

W następstwie drugiego rozbioru, stacjonujący w Smile i w Jampolu pułk znalazł się za kordonem i 6 maja 1793 roku został wcielony do wojska rosyjskiego pod nazwą żytomierskiego pułku lekkokonnego^[7][8].

Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej pułk został rozbrojony. Około 150 kawalerzystów zdołało się przedrzeć do insurekcji^[8].

Jego żołnierze walczyli pod Zieleńcami (17 czerwca 1792), Włodzimierzem (8 lipca 1792)^[7] i w potyczce pod Dubnikami^[8].

Stanowiska

• Mohilow^[7], Chwastów (XII 1789)^[9], Czeczelnik (1792)

Żołnierze regimentu

Obsada pułku była identyczna jak 1 pps im. Królowej^[8]. Do 1789 roku regiment etatowo liczył 24 oficerów z szefem i regimentsfelczerem włącznie. W sztabie służyli: szef, pułkownik, podpułkownik, major, kwatermistrz, audytor, adiutant w randze porucznika. W kompaniach służyło: dwóch kapitanów z kompanią, dwóch kapitanów sztabowych (agrègè), sześciu poruczników i sześciu chorążych. Szefa i pułkownika w dowodzeniu kompaniami zastępowali kapitanowie sztabowi. Podpułkownik i major osobiście dowodzili swoimi kompaniami^[10]. W 1790, po utworzeniu pułku straży przedniej, podpułkownik otrzymał kompanię, pojawił się drugi major, trzech nowych kapitanów sztabowych, drugi adiutant, dwóch nowych poruczników i dwóch nowych chorążych, co dało teoretyczną liczbę 34 oficerów w pułku^[10].

Szefowie regimentu^[7][11]:

• Franciszek Ksawery Branicki (8 XI 1774-)

Pułkownicy^[7]:

• Antoni Granowski (1754-1579)
• Karol Malczewski (1780-1787)
• Józef Zajączek (1787- 4 V 1792)
• Michał Strzałkowski (7 VIII 1792-)

Hierarchia regimentu

• regiment arkebuzjerów hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego (-1717) → regiment dragonii Buławy Wielkiej Koronnej (1717-1789) → pułk 2 przedniej straży Buławy Wielkiej Koronnej (1789-1793) ↘ żytomierski pułk lekkokonny

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
• Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.