Ebu'l Menûçihr Camii, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'na siyasî olarak bağlı Şeddadi emirlerinden Ebû Şücâ‘ Menûçihr tarafından inşa ettirdiği söylenen ve Türkiye sınırları içerisindeki ilk Türk camisi olduğu iddia edilen yapıdır.[1] İçinde bulunduğu Ani antik kentiyle birlikte UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.[2]
Tarihçe
Kars ilinin Arpaçay ilçesindeki Ani antik şehri içinde bulunan caminin, asıl işlevi ve yapım tarihi tartışmalıdır.[1] Türk kaynaklarında, Şeddadi hanedanının Ani'deki ilk emirlerinden Ebû'l Menûçihr tarafından 1072-1086 yılları arasında yaptırıldığı kabul görmektedir.[3][4] Diğer kaynaklar yapının aslında bir saray, gümrük binası, katolikosluk binası veya yıkılmış bir kiliseye ait bir ek bina (jamatun) olduğu konusunda çeşitli iddialar içerir.[1]
Mimari özellikleri
Caminin tavanlarında renkli taşlardan yapılmış geometrik süslemeler bulunmaktadır. Minaresi sekizgen olup Orta Asya'da Karahanlıların kullandığı mimari üsluba benzetilmektedir.[5] Minarenin mevcut yapıdan eski olduğu düşünülmektedir.[1]
Yazıt
Üç dilli yazıt
Caminin batı duvarında Farsça, Gürcüce ve Ermenice dillerini içeren 1238 yılına tarihlenen bir yazıt bulunmaktaydı. Marie Felicité Brosset'nin 1860'larda kaydettiği yazıtı Gürcü araştırmacı N. Marr, 1909 yılında bulmuştur. Yazıt günümüzde kayıptır.[1][6]
Farsça: Hicrî 635 [= 1237/1238] yılında, günahkar, merhumun oğlu Zikéria...
Gürcüce [üst iki satır]: Konikon 458 tarihinde [= 1238] ben Atabeg Zakaria, bunu onayladım.
Ermenice [en alt satır]: Bunu gözetenlerden Rab razı olsun[6]
Fotoğraflar
Dış görünüş
Dış görünüş
Giriş tabelası
Minaresi
Minaredeki Allah yazısı
Sütunlar
Tavandaki desenler
Kaynakça
^abcde"The Mosque of Manuchihr". VirtualAni. 10 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
^"UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde: Bin yıllık cami ibadete açılıyor". Diken (İngilizce). 24 Mart 2021. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
^"Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015.
^"Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015.
^Saymaz, İsmail (4 Ocak 2022). "Ani Ören Yeri'ndeki harabe cami ibadete açılıyor". Halk TV. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (Fahriye Bayram ile röportaj) arşivlendi. Anadolu'daki ilk Türk camisi. Minaresi Anadolu'nun sayılı minarelerinden. Sekizgen minareler Orta Asya geleneğidir, Karahanlılardan geçen.
^abEastmond, Antony. "8 Inscriptions and Authority in Ani" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
Dış bağlantılar
"MENUÇEHR CAMİ". Türkiye Kültür Portalı. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Görseller 18 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış görünüş
Dış görünüş
Giriş tabelası
Minaresi
Minaredeki Allah yazısı
Sütunlar
Tavandaki desenler
