İrec Beşiri
İrec Beşiri | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 31 Temmuz 1940 (83 yaşında) Behbahan, İran |
| Eğitim | Michigan Üniversitesi, |
| Meslek | Tarih profesörü |
İrec Beşiri (Farsça: ایرج بشیری; d. 31 Temmuz 1940, Behbahan), ABD’deki Minnesota Üniversitesi'nde tarih profesörüdür.
Hayatı
İlkokulu Fereydan Bölgesi'ndeki Damene ve Daran kentlerinde okumuştur. 1961 yılında Şiraz’daki sayısal derslerin ağırlıkta olduğu Hac Kavam lisesinden mezun oldu. Lise döneminde Başiri’nin İngilizce diline aşırı bağlılığı vardı. 1960 yılında Ramsar’da düzenlenen Cumhuriyet Olimpiyatları'nda İran’ın en iyi ingilizceyi bilen talebesi seçilmişti.
1960-1963 yıllarında Başiri Pahlavi Üniversitesi'nin (şimdiki Şiraz Üniversitesi) İngiliz dil ve edebiyatı bölümünde eğitim görerek bölüm birincisi olarak mezun olmuştur. Üniversite devrinde Kayhan gazetesinde Fars bölgesinin yerel muhabiri olarak görev yapmıştır. Ayrıca İngiliz konseyinde İngilizce, Şiraz’daki Pahlavi Üniversitesi'nde ise İngiliz edebiyatı derslerini vermiştir.
Tahsiline devam etmek için 1964’te İngiltere, 1966’da ise ABD’ye gitti. 1968 yılında Michigan Üniversitesi'nde Genel Dilbilimi’nden master derecesini almaya muvaffak olur. Aynı üniversitede 1972 yılında İran Dilbiliminde doktorasını yapmıştır. Doktor Başiri doktora tezinde İbni Sina’nın “varlık” kavramını esas almıştır. Doktor Başiri “var olmak” fiilinin özel sözdizimine sahip olduğunu göstermiştir ki bu sözdizimi “olmak” fiili yardımıyla hal değişikliğini, “yapmak” fiili yardımıyla da hareketi ifade eder. 1972 yılında Doktor Başiri geçici olarak Minnesota Üniversitesi'nde Fars ve Türk dilini ayrıca İran edep ve kültürünü anlatmaya başladı. Çalışmaya başladığı ilk yıllarında doktora tezi için gereken bilgileri toplamış ve “Yeni başlayanlar için Farsça” kitabını yazmıştır. Bu kitap şimdiye kadar dört defa basılmıştır. Irac Başiri 1977 yılında doçent ve 1996 yılında profesör unvanını almaya hak kazandı. 1980 senesinde Minnesota Üniversitesi'nin İlim ve Edebiyat Enstitüsünde “en iyi hoca” unvanına sahip oldu.
Profesör Başiri’nin çalışmaları Firdevsî’nin Şehnâme adlı eserindeki “güzellik”(ferr) terimi üzerinedir. Bu çalışmaların neticesi “Firdevsî’nin Şahnamesi bin yıl sonra” kitabı Duşanbe’de Tacikistan İlim Akademisi tarafından basılmıştır. Irac Başiri kendi çalışmalarıyla insanların Hafız Şirazi’yi ve eserlerini daha iyi anlamalarına yardımcı olmuştur. Hafız’ın beyitleri anlamca dağınıktır diyenlerin aksine Başiri onların bütün bir yapıya sahip olduğunu ve bu beyitlerin, ehli-dil (ehli-kalp, gönül sahipleri) olanlara yazılmış olduğunu iddia eder. Ayrıca Doktor Başiri’ye göre İngiliz Sonnet şiir tarzı Hafız’ın gazellerinden faydalanılmış bir tarzdır. Sovyetler Birliği'nin bozulmasından birkaç yıl önce Irac Başiri eğitim-öğretim ve çalışma alanını genişleterek Afganistan ve Orta Asya ülkeleriyle irtibata geçti. Sovyetler Birliği'nin yıkılışından sonra birkaç defa bu ülkeleri ziyaret etti. Bazen uzun müddet orada kalıp oranın kültür ve yaşama tarzlarıyla yakından tanışmış oldu. Bu ülkeler arasında Başiri daha fazla Tacikistan'ın çeşitli meseleleriyle ilgilenip Tacikler'in kültür, edep ve tarihiyle alakalı çok sayıda kitap ve makaleleler yazdı. 1996 senesinde Tacikistan Millî Üniversitesi Profesör Irac Başiri’ye “iftihari kültür ve tarih doktor” unvanını verdi. Doktor Başiri 1997’de ise Tacikistan Cumhuriyeti'nin İlim Akademisi'nin uluslararası üyesi ve bu kurumun akademisyen unvanına nail oldu.
Irac Başiri, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un eserlerinin tahlilini yapıp bu yazarın batı ülkelerinde tanınmasına vesile oldu.
Günümüzde Doktor Irac Başiri Minnesota Üniversitesi'nin dilbilimi, yabancılar için İngilizce, Rusya ve Orta Asya Mütalaat Enstitüsü'nün müdürüdür.
Yayımlanmış eserleri ve bazı çalışmaları
Kitapları:
- Persian for Beginners,27 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1972, 1975, 1981, 1991.
- Persidskij yazyk dla nachinaushchikh Osnovnoj kurs (trans., Persian for Beginners by V. Bazukin), 2000.
- 'To Be' as the Origin of Syntax: A Persian Framework,10 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1973.
- The Fiction of Sadeq Hedayat, 1984.
- The Black Tulip7 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (novella in English and Persian), 1984.
- The Pearl Cannon11 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ed.), 1986.
- Firdowsi's Shahname: 1000 Years After,29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1994.
- From the Hymns of Zarathustra to the Songs of Borbad,29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2003.
- Kamal Khujandi: Epoch and Its Importance in the History of Central Asian Civilization,28 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1996.
- The History of a National Catastrophe, by Rahim Masov (trans.), 1996.
- The Samanids and the Revival of the Civilization of the Iranian Peoples,16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1998.
- Tajikistan in the 20th Century,30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(ed). RFE/RL, 1999-2002.
- Beginnings to AD 2000: A Comprehensive Chronology of Central Asia, Afghanistan, and Iran,3 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2001.
- Prominent Tajik Figures of the Twentieth Century,19 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2003.
- The Nowruz Scrolls,27 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. published in 4 languages (novella in English, Persian, Tajiki, Russian), 2004.
- The Impact of Egypt on Ancient Iran,8 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2007.
- The Ishraqi Philosophy of Jalal al-Din Rumi,31 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2008.
- Ancient Iran: Cosmology, Mythology, History by Iraj Bashiri, Cognella Publishers, 2012.
- Audible Audio Edition: Ancient Iran: Cosmology, Mythology, History by Iraj Bashiri, Cognella Publishers, 2013.
- The Blind Owl,12 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 3rd. revised translation, 2013.
- Modern Iranian Philosophy: From Ibn Sina to Mulla Sadra Shirazi29 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Iraj Bashiri, Cognella Publishers, 2014.
Araştırmalar
- Iraj Bashiri Biography29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bashiri Working Papers on Central Asia and Iran1 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Who's Who in the World
- Outstanding People of the 20th Century
- Dictionary of International Biography
- Prominent Tajik Figures of the 20th Century
Dış bağlantılar
- Bashiri working papers on Central Asia and Iran1 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Iraj Bashiri biography29 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Works available by Iraj Bashiri at Amazon.com
