1858

Ovo je članak o godini 1858.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1820-e  1830-e  1840-e  – 1850-e –  1860-e  1870-e  1880-e
Godine:	1855 1856 1857 – 1858 – 1859 1860 1861

1858. po kalendarima

Gregorijanski	1858. (MDCCCLVIII)
Ab urbe condita	2611.
Islamski	1274–1275.
Iranski	1236–1237.
Hebrejski	5618–5619.
Bizantski	7366–7367.
Koptski	1574–1575.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1913–1914.
• Shaka Samvat	1780–1781.
• Kali Yuga	4959–4960.
Kineski
• Kontinualno	4494–4495.
• 60 godina	Yang Zemlja Konj (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11858.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1858 (MDCCCLVIII) bila je redovna godina koja počinje u petak po gregorijanskom odn. redovna godina koja počinje u srijedu po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• januar - Wilhelm I. postaje regent Pruske, nakon što je njegov brat Friedrich Wilhelm IV. doživeo šlog.
• januar - Vanredni vladin komesar Azis-paša došao iz Carigrada u Bosnu da ispita položaj seljaka^[1].
• 14. 1. - Orsinijev atentat: talijanski republikanac Felice Orsini pokušao u Parizu bombom ubiti francuskog cara Napoleona III i pri tome ubija 8 i ranjava 159 nedužnih prolaznika (pogubljen u martu).
• 15. 1. - Reformski rat u Meksiku: nakon ostavke predsednika Comonforta, liberali za privremenog predsednika smatraju predsednika Vrhovnog suda Benita Juáreza, a konzervativci proglasili generala Zuloagu.
• 25. 1. - U Londonu se venčali pruski prestolonaslednik Friedrich i britanska princeza Victoria (roditelji budućeg nemačkog cara Wilhelma II); popularisan Mendelssohnov Svadbeni marš.

• 31. 1. - Porinut britanski brod SS Great Eastern, najveći na svetu.

• 11. 2. - Djevica Marija se u Lourdesu navodno ukazala Bernadette Soubirous.
• 11. 2. - Felice Orsini šalje pismo iz zatvora Napoleonu III, poziva ga da se zauzme za nezavisnost Italije.
• 13. 2. - Richard Francis Burton i John Hanning Speke prvi Evropljani koji su videli jezero Tanganyika (Speke je, doduše, bio delimično slep).
• februar - Turske vlasti pregovaraju u Tuzli sa pobunjenim seljacima - iznuđen pristanak da plaćaju trećinu, ali ustanak se nastavlja^[2].
• 21. 2. - Grčki grad Korint razoren u zemljotresu, novi grad će biti podignut nekoliko kilometara dalje.

• mart - Kreće druga ekspedicija Davida Livingstonea na Zambezi (do 1864).
• 21. 3. - Indijska pobuna: Britanci povratili Lucknow, čišćenje džepova otpora u Awadhu traje još pola godine.
• 27. 3. - Francuska mornarica propisala plavo-belu mornarsku majicu, marinière.
• 27. 3. (15.3. po j.k.) - U Gurgusovačkoj kuli umro Radovan Damjanović, osuđen zbog Tenkine zavere (bivši Savetnik, zet Miše Anastasijevića) - kada se tri dana kasnije za to sazna u Beogradu, svi ubeđeni da je otrovan.
• 29. 3. - U Beograd stigla Etem-pašina komisija, za razrešenje ustavnog sukoba između kneza Aleksandra i Saveta - ovo je poslednje mešanje Porte u unutrašnje poslove Srbije, knez nateran da pomiluje osuđene za Tenkinu zaveru i da penzionisane savetnike vrati u Savet^[3].
• 30. 3. - Hymen Lipman patentirao u SAD olovku sa brisačem.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 1. 4. (20.3. po j.k.) - Pod Portinim pritiskom Knez Aleksandar pomilovao gurgusovačke zatvorenike.
• 3. 4. - Britanci u Indiji zauzimaju grad Jhansi.
• 9. 4. (28.3. po j.k.) - Kompromis između kneza i Saveta u Srbiji - vraćeni savetnici koji su ranije prinuđeni na ostavku, knez ostaje na prestolu (većina Savetnika su njegove pristalice). Vučić predsednik Saveta, Ilija Garašanin popečitelj unutrašnjih poslova (što obuhvata i vojsku).
• 12. 4. - Brigham Young prepustio položaj guvernera Teritorije Utah Alfredu Cummingu, kojeg je imenovao predsednik - ovim je okončan Rat u Juti između mormona i savezne vlade.
• ? - Izmene u ustrojstvu Saveta u Srbiji, npr. ukinut apsolutni knežev veto.

• 3. 5. - Novi osmanski zakon o zemljišnim odnosima ("Ramazanski zakon", iza 1878. u Bosni nazivan Gruntovni zakon) - nejasno tumačenje pa će do 1878. biti doneseno još tridesetak propisa^[1].
• 11. 5. - Minnesota, istočni deo istoimene teritorije, postaje 32. država SAD.
• 13. 5. (1. 5. po j.k., Spasovdan) - Bitka na Grahovcu: Crnogorci na čelu sa vojvodom Mirkom odnose veliku pobjedu nad Turcima. (→ Grahovačka medalja)
  • Francuska je u ovom ratu pomagala Crnogorcima, njene lađe su sprečavale moguća turska iskrcavanja u Sutorini i Kleku^[4].
• 15. 5. - Naslednik Egipta Ahmed Rifat poginuo kada je njegov železnički vagon pao u Nil (inače ove godine su povezani Kairo i Suec, čime je železnica spojila Mediteran i Crveno more, 11 godina pre kanala).
• maj - Seljačka buna oko sela Ivanjska u krupskoj nahiji, zatim Knežpolje, kasnije Novi, Dubica, Majdan, Prijedor, Kozarac (glavni lider Petar Petrović Pecija).
• maj - Srbija: Savet traži od vlade da se ispune do kraja turski hatišerifi (politička intriga).
• maj - Na jednom imanju u ruskoj Estoniji izbio takozvani Mahtranski rat: pobuna seljaka zbog nastavka kmetstva koje je zvanično ukinuto 1816.
• maj - U NYC razotkriven Swill milk scandal - krave su hranjene otpadom iz destilerija, u mleko su dodavane razne materije - hiljade dece je umrlo.
• 19. 5. - Bleeding Kansas: Masakr na Marais des Cygnes - pro-robovlasnici ubili petoricu ljudi.
• 20. 5. - Drugi opijumski rat: Britanci zauzimaju Tvrđave Taku, čime otvaraju put ka Tianjinu.
• 22. 5. - Republika Nova Granada (Kolumbija, Panama i deo dan. Brazila) transformisana u Granadinsku Konfederaciju - ovaj ustavni aranžman traje samo do 1863.

• 28. 5. - Potpisan Ajgunski ugovor kojim Rusija dobija 600.000 km² zemlje između Stanovojskih planina i Amura (ovim je prevaziđen Nerčinski ugovor iz 1689). Osniva se vojni položaj Habarovka (kasniji Habarovsk).
• 28. 5. - Počelo izlivanje lave iz Vezuva, povremena aktivnost traje do 1861.

• 1. 6. - Indijski pobunjenici zauzeli Gwalior, Britanci ga preoteli kasnije tokom meseca.
• 2. 6. - Giovanni Battista Donati prvi put opazio kometu Donati, jednu od najsvetlijih u 19. stoleću (najbliža Zemlji 10. oktobra).
• 7. 6. (26. 5. po j.k.) - Turski nizam (vojnik) napao i povredio britanskog konzula Thomasa Fonblanquea na Kalemegdanu.
• 11. 6. (30. 5. po j.k.) - Grupa turskih nizama pokušala da upadne u britanski konzulat u Beogradu.
• 11. 6. (30. 5. po j.k.) - U Sankt Peterburgu osvećen Isakijevski sabor tj. saborna crkva.

• 13. 6. - Parobrod Pennsylvania eksplodirao na Misisipiju kod Memfisa - 250 mrtvih, među kojima i Henry Clemens, brat Samuela, poznatijeg kao Mark Twain.
• 13 - 17. 6. - Tjencinski ugovor okončava prvi deo Drugog opijumskog rata - Kina daje još ustupaka Britaniji i Francuskoj, ali pošto ćingovska vlada nije ratifikovala ugovor, rat će se nastaviti.
• 15. 6. - Neredi u Jeddi, ubijeno oko 25 Evropljana (britanski vicekonzul i francuski konzul, grupa grčkih trgovaca), Britanci odgovaraju bombardovanjem grada.
• jun - Ratnik Pōtatau Te Wherowhero ustoličen za prvog kralja Maora na Novom Zelandu (umro 1860).

• 16. 6. - Abraham Lincoln prihvata republikansku nominaciju za senatora, drži govor u kojem kaže "kuća podeljena protiv sebe ne može stajati".
• 17. 6. - U bitci kod Gwaliora poginula Rani Lakshmibai, bivša kraljica države Jhansi.
• 20. 6. - Predaja posljednjih sudionika sepojskog ustanka u Indiji.
• 23. 6. - Policija Papinske Države u Bologni oduzela dječaka Edgarda Mortaru od židovskih roditelja jer je u djetinjstvu primio hitno krštenje.
• 23. 6. (11. 6. po j.k.) - U Rusiji kao zvanična uvedena crno-narandžasto (ili žuto)-bela zastava.
• jun-avgust - Veliki smrad u Londonu zbog vrućine i zagađene Temze - ovo će ubediti vlasti da naprave kanalizaciju.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 1. 7. - Pred Linneovim društvom u Londonu zajednički predstavljeni radovi Darwina i Wallacea o evoluciji putem prirodne selekcije.
• jul, početkom - Pronađeno zlato u Koloradu, što će pokrenuti zlatnu groznicu.
• 4. 7. - Bitka kod Doljana blizu Bihaća, poginulo 100 Turaka^[5].
• 11. 7. (29. 6. po j.k., Petrovdan) - U Obudovcu počinje Trebavska ili Protina buna - sela u Bosanskoj Posavini se bune zbog feudalnih tereta (ugušeno najesen).
• 15. 7. - Turci zauzeli Ivanjsku, nakon čega se ustanak u Bosanskoj krajini rasipa.
• 20. 7. - Pruga Temišvar-Vršac-Jasenovo (kod Bele Crkve, već postoji veza do Bazijaša na Dunavu).
• 20. 7. - Tajni ugovor Napoleona III i Cavoura u Plombières-les-Bains: Pijemont će isprovocirati rat sa Austrijom a Francuska će mu pomoći u zamenu za Savoju i Nicu.
• 21. 7. - Bitka kod Tavije: turska vojska razbila Pecijinu bunu u Bosanskoj krajini.
• 28. 7. - Bitka kod Kolašina: vojvoda Novica Cerović i Miljan Vukov samoinicijativno razorili Kolašin.
• 28. 7. - Britanski kolonijalni upravnik William James Herschel zahteva u Bengalu da potpisnik ugovora ostavi i otisak dlana (→ daktiloskopija).
• 29. 7. - Harrisov ugovor o prijateljstvu i trgovini između Japana i SAD.

• 30. 7. - John Hanning Speke je prvi Evropljanin koji je vidio jezero Viktorija, krajnji izvor Nila.

• leto - Počinje rad komisije velikih sila za razgraničenje Crne Gore i Turske (do aprila 1860)^[4].

• 2. 8. - Donesen Zakon o vladi Indije: teritorije Britanske istočnoindijske kompanije dolaze pod upravu Britanske krune.
• 2. 8. - Osnovana Kolonija Britanska Kolumbija, nakon što je u oblasti pronađeno zlato (→ Zlatna groznica u Fraser Canyon).
• 9. 8. - Pobuna srpskih seljaka u bosanskoj Posavini protiv turske vlasti, povodom nasilnog ubiranja trećine letine.
• 11. 8. - Prvi uspon na Eiger u Bernskim Alpima (3.970 m).
• 14. 8. - Dečak Tokugawa Iemochi je novi šogun Japana (do 1866).

• avgust - Nadarov snimak Pariza je prva aerofotografija (izgubljena).
• 16. 8. - Američki predsjednik James Buchanan preko transatlantskog telegrafskog kabla prvi put razmjenjuje poruke s britanskom kraljicom Victorijom (kabl se pokvario već posle par sedmica, trajna veza će biti uspostavljena 1866).
• 19. 8. - Pariska konferencija Velikih sila o ujedinjenju kneževina Moldavije i Vlaške (1859-81).
• 20. 8. (8.8. po j.k.) - Ministar Garašanin predložio Savetu sazivanje Skupštine.
• 21. 8. - Rođen austrougarski krunski princ Rudolf.
• 21. 8. - Održana prva od sedam debata Lincoln–Douglas, glavna tema je ropstvo.

• 11. 9. - Prvi uspon na Dom u Peninskim Alpima, treći najviši vrh u Alpima (4.545 m).
• 13. 9. - Požar i potonuće nemačkog parobroda SS Austria na Atlantiku - 449 mrtvih.
• septembar - Počinje Kočinkineska kampanja: franko-španske snage zauzimaju Da Nang ali su ubrzo nalaze pod opsadom (izgovor za agresiju je vijetnamsko proganjanje katolika).
• 15. 9. (3.9. po j.k.) - Savet odlučio da se održi Narodna skupština (prva od 1848).
• 23. 9. - Osnovana Zemunska gimnazija (ili 15.10.?).
• 24. 9. (12.9. po j.k.) - Turski veliki vezir se protivi sazivanju Skupštine u Srbiji, ali se povlači zbog stava Francuske i Rusije.
• 28 - 29. 9. - Trebavska buna: turska vojska porazila ustanike u Bosanskoj Posavini.
• 30. 9. - Jak zemljotres pogodio Sofiju i okolne oblasti Balkana.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 5. 10. - Kaiser je prvi brod porinut u pulskom brodogradilištu Uljanik.
• 10. 10. (28. 9. po j.k.) - Ustanak u Bosanskoj Posavini: Turci nakon bitke kod Lipika zauzeli Orašje, otpor ubrzo slomljen^[6]. Mnogo naroda beži u Austriju, posle poraza ustanka u Bosni, u Carigradu organizovana konferencija za rešavanje agrarnog pitanja.
• 14. 10. - 8. 11. - Konferencija diplomata velikih sila u Carigradu: Turska prinuđena da prihvati razgraničenje sa Crnom Gorom^[7].
• 21. 10. - Premijera Offenbachove operete parodije "Orfej u podzemlju"; deonica "Pakleni galop" je poznata kao muzika za kan-kan.
• 28. 10. - U New Yorku otvorena prva robna kuća Macy's.
• 31. 10. - Talir Marije Terezije izlazi iz upotrebe u Austriji, platno sredstvo od sutra je samo gulden sa 100 krajcara.

• 9. 11. (28. 10. po j.k.) - U Srbiji donet prvi Zakon o Narodnoj Skupštini (odnosi se samo na predstojeću skupštinu).
• 12. 11. - Johann II. zvani Dobri je novi knez Lihtenštajna (čak do 1929).
• 16. 11. - Julijanski datum dostiže vrednost 2400000 u podne, od sledeće ponoći se računa modifikovani j.d..
• 22. 11. - Osnovan Denver, Colorado (tada Denver City u Teritoriji Kansas).
• 27. 11. (15. 11. po j.k.) - Održani izbori za skupštinu u Srbiji, preovlađuju protivnici kneza Aleksandra.

• 12. 12. (30. 11. po j.k.) - Počela Svetoandrejska skupština u beogradskoj Velikoj Pivari, predsednik Miša Anastasijević.
• 15. 12. - Ferdinand de Lesseps osnovao Kompaniju Sueckog kanala.
• 15. 12. - Otvorena dionica Željeznice carice Elizabete Beč-Linc.
• 20. 12. (8. 12. po j.k.) - Usvojen projekt skupštinskog zakona, koji zamišlja redovno održavanje skupština u Srbiji.
• 22. 12. (10. 12. po j.k.) - Skupština traži ostavku kneza, a on 24 sata za odgovor; uveče se okuplja gomila oko dvora, on beži Garašaninovom kočijom u Grad (tvrđavu), pod tursku zaštitu.
• 23. 12. (11. 12. po j.k.) - Skupština zbacuje kneza Aleksandra, "kao izdajnika", obrenovićevci u skupštini i okupljeni oko zgrade odmah izvikuju kneza Miloša Obrenovića. Sekretari skupštine progurali da se za namesnika proglasi cela Skupština i da se na čelo vojske i policije stavi Stevča Mihailović.
• 24. 12. (12. 12. po j.k.) - Okupljeni narod ne dopušta vojsci (još uvek lojalnoj Aleksandru) da napadne Skupštinu. Umesto Skupštine, namesništvo će obavljati Ilija Garašanin, Stevča Mihailović i Jeftimije Ugričić.
• 25. 12. (13. 12. po j.k.) - Čelnici srpske vojske se mire sa Skupštinom - definitivna smena na prestolu.
• 30. 12. - Paragvajska ekspedicija: flota SAD krenula iz Urugvaja ka Paragvaju da bi iznudila odštetu i izvinjenje za ranije incidente.

Kroz godinu

• Nikanor Ivanović postaje cetinjski mitropolit (mesto je bilo upražnjeno sedam godina, od Njegoševe smrti).
• Izdate "Narodne pjesme bosanske i hercegovačke" I. F. Jukića i G. Martića.
• Veliki vojvoda Mirko Petrović Njegoš spevao pesme: "Osveta popa Radosava", "Boj na Zupcima" (10/22. feb.), "Boj na Kolašinu", "Osveta Joka Jovićevića"^[8].
• Ivan Mažuranić postaje predsjednik Matice ilirske (do 1872).
• Franc Miklošič objavio u Beču zbirku Monumenta Serbica (posvećena Mihailu Obrenoviću) a Medo Pucić u Beogradu "Spomenike srpske od godine 1395. do 1423.", knj. I.
• Srbija dobila Zakon o budžetu.
• Osman Topal-paša namjesnik u Beogradu.
• Tanzimat: u Osmanskom carstvu donesen Zemljišni zakonik (en).
• Osnovano Irsko republikansko bratstvo (→ Fenijanci).
• William M. Tweed postaje šef demokratske političke mašine Tammany Hall u New Yorku (do 1871).
• 1858-60 - Anseiska čistka u Japanu protivnika ugovora sa drugim zemljama.
• 1858-68 - Sukob naroda Basotho i Bura iz Slobodne Države Oranje u Južnoj Africi.
• Nauka i tehnika:
  • Julius Plücker opisao sjaj u vakuumiranoj Geisslerovoj cevi (→ katodni zrak).
  • August Ferdinand Möbius i Johann Benedict Listing nezavisno otkrili Möbiusovu traku (→ orijentabilnost).
  • William Parker Foulke iskopao prvi celovit skelet dinosaura u Severnoj Americi, Joseph Leidy opisao vrstu Hadrosaurus foulkii.
  • German Friedrich Hoffmann patentirao Hofmanovu peć (kružna kontinualna industrijska peć).
  • August Wilhelm von Hofmann dobio sintetičku crvenu boju fuksin.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1858.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 7. 1. - Eliezer Ben-Yehuda, borac za hebrejski jezik († 1922)
• 10. 1. - Heinrich Zille, ilustrator i fotograf († 1929)
• 11. 1. - Harry Gordon Selfridge, magnat robnih kuća († 1947)
• 14. 1. - Kosta Glavinić, inženjer, javni radnik u Srbiji († 1939)
• 14. 1. - P. J. Kennedy, deda Johna F. i Roberta F. Kennedyja († 1929)
• 16. 1. - Marcel Kušar, hrvatski filolog († 1940)
• 22. 1. - Beatrice Webb, socijalistkinja, socijalna reformatorka († 1943)
• 24. 1. - Kosta Glavinić, gradonačelnik Beograda († 1939)
• 25. 1. - Mikimoto Kōkichi, pionir farmi bisera († 1954)
• 28. 1. - Eugène Dubois, paleoantropolog, otkrivač "Javanskog čoveka" († 1940)

• 8. 2. - Josip Kozarac, hrvatski književnik († 1906.)
• 15. 2. - William Henry Pickering, astronom († 1938)
• 26. 2. - Dragutin Ilić, srpski književnik († 1926)

• 18. 3. - Rudolf Diesel, pronalazač dizel motora († 1913)

• 7. 4. - Đorđe Stanojević, srpski fizičar († 1921)
• 15. 4. - Émile Durkheim, sociolog, filozof († 1917)
• 23. 4. - Max Planck, njemački fizičar († 1947.)
• 24. 4. - Ljubomir Nedić, srpski književni kritičar († 1902)

• 13. 6. - Mihailo Rašić, srpski general, prvi ministar vojni KSHS († 1932)
• 16. 6. - Gustaf V, kralj Švedske († 1950)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 9. 7. - Franz Boas, antropolog († 1942)
• 15. 7. - Emmeline Pankhurst, sifražetkinja († 1928)
• 16. 7. - Petar Bojović, srpski vojvoda († 1945)
• 20. 7. - Ivan Vučetić, pionir daktiloskopije († 1925)
• 21. 7. - Maria Christina von Österreich, kraljica-supružnica Španije († 1929)
• 25. 7. - Mihailo Rašić, srpski general († 1932)

• 21. 8. - Rudolf, austrougarski krunski princ († 1889)
• 27. 8. - Giuseppe Peano, matematičar († 1932)

• 8. 9. - Josip Šilović, profesor, političar († 1939)

• 3. 10. - Eleonora Giulia Amelie Duse, talijanska glumica († 1924.)
• 4. 10. - Stjepan Sarkotić, austrougarski general, guverner BiH († 1939)
• 27. 10. - Theodore Roosevelt, američki političar i predsjednik († 1919.)
• 31. 10. - Maximilian Njegovan, austro-ugarski admiral († 1930.)

• 20. 11. - Selma Lagerlöf, švedska književnica, nobelovka († 1940.)
• 30. 11. - Jagadish Chandra Bose, polimata († 1937)

• 22. 12. - Giacomo Puccini, talijanski skladatelj († 1924.)
• 24. 12. - Ivan Bojničić, povjesničar, arhivist († 1925)

• ? - Evgenije Letica, mitropolit dabrobosanski († 1933)
• ? - Ljubica Luković, predsednica Kola srpskih sestara († 1915)^[9]

Smrti

• 5. 1. - Josef Radetzky, austrijski feldmaršal (* 1766.)
• 7. 1. - Mustafa Rešid-paša, osmanski državnik i diplomata (* 1800)
• 22. 1. - Ludwig II., veliki vojvoda Badena (* 1824)
• 4. 3. - Matthew C. Perry, američki komodor (* 1794)
• 10. 6. - Robert Brown (botaničar), opazio Brownovo kretanje (* 1773)
• 5. 7. - Vjekoslav Karas, hrvatski slikar (* 1821.)
• 10. 7. - Auguste de Montferrand, arhitekta u Rusiji (* 1786)
• 14. 8. - Tokugawa Iesada, šogun Japana (* 1824)
• 18. 8. - William Austin Burt, pronalazač solarnog kompasa (* 1792)
• 17. 9. - Dred Scott, američki rob (* ca. 1799)
• 27. 10. - Ida Pfeiffer, austrijska žena istraživač (* 1797)
• 3. 11. - Harriet Taylor Mill, zastupnica ženskih prava (* 1807)
• 12. 11. - Alois II., knez Lihtenštajna (* 1796)
• 17. 11. - Robert Owen, socijalni reformator (* 1771)
• ? - Jorgos Kunduriotis, grčki brodovlasnik i političar (* 1782)
• ? - Bogoboj Atanacković, književnik (* 1826)
• ? - Johann Jakob Wirz, osnivač nazarenske zajednice (* 1778)

Reference

Literatura

• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)