1716

Ovo je članak o godini 1716.

Godina 1716 (MDCCXVI) bila je prijestupna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• januar - Jakobitski ustanak u Škotskoj: na povratku iz bitke kod Sheriffmuira, jakobiti zapalili grad Crieff.
• januar - U Toploj kod Herceg Novog umro Savatije Ljubibratić, vladika zahumski i dalmatinski; naslediće ga sinovac arhimandrit Stefan Ljubibratić (generalni providur ga priznao 1. avgusta^[1]).

• 16. 1. - Počinje primjena posljednjeg od Dekreta Nueva Planta kojim španski kralj Filip V dotada autonomnu Kataloniju stavlja pod neposredni nadzor Krune Kastilje čime je dovršen proces transformacije Španije u unitarnu državu.
• 21. 1. - Osmanlije zbacile i zatočile vlaškog kneza Ştefana Cantacuzina, postavljen Nicolae Mavrocordat (vl. 1716. i 1719-30.), prvi grčki fanariotski gospodar u toj zemlji (Cantacuzino će u junu biti pogubljen u Carigradu sa ocem i stricem).
• 27. 1. - Rat Yamasee: Cherokeeji ubili 11-12 članova delegacije Creekova u mestu Tugaloo.
• februar, početkom - Veliki vezir Damat Ali-paša prigovara habsburškom poslaniku na Porti zbog vojnih priprema^[2].
• 3. i 26. 2. - Grad Alžir pogođen razornim zemljotresima.
• 8. 2. - David III postaje car Etiopije (do 1721), nakon pobune protiv njegovog obolelog predhodnika Jostosa.
• 8. 2. - U Rusiji donet dekret po kome staroverci mogu živeti u zemlji, ali moraju plaćati dupli porez.
• 10. 2. - Princ James od Walesa, pretendent na englesko i škotsko prijestolje iz dinastije Stuart zajedno sa nekolicinom pristaša napušta Škotsku čime de facto prestaje Jakobitski ustanak 1715. godine.
• 1. 3. - Umro đakovački biskup Đuro Patačić, nasljediće ga Petar Bakić.
• 3. 3. - U Etiopiji kamenovana trojica franjevaca: Liberat Weiß, Samuele Marzorati i Michele Pio Fasoli (beatifikovani 1988).
• 8. 3. - Veliki severni rat: švedski kralj Karl XII ulazi u Norvešku - zauzima Kristijaniju (Oslo), opseda tvrđavu Akershus, ali mora se povući krajem aprila.
• 18. 3. - Jezuita Ippolito Desideri stigao u Lhasu na Tibetu.
• 28. 3. - Crnogorski vladika Danilo se vratio iz Rusije. Na skupštini pokazao carsku gramotu i razdelio poklone, što navodi Turke da napadnu Crnu Goru^[3].
  • "Zatim, 1716. godine, dvije bosanske i hercegovačke paše, Čengići, s begom Ljubovićem, s drugim okolnim pašama i silnom vojskom, napadoše Crnogorce. Uz božiju pak pomoć crnogorskim oružjem bijahu pobijeđeni i pobijeni, a paše s begom Ljubovićem i drugim starešinama, ljudi, zarobljeni, te im svima glave posjekoše"^[4] (zarobljeno je sedamdeset i pet aga i begova^[5]).

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 2. 4. - Princ Eugen Savojski, predsednik Dvorskog ratnog veća, upozorava Turke da se moraju pridržavati Karlovačkog sporazuma i da moraju vratiti Veneciji oduzete teritorije - rok je 15. maj^[2].
• 13. 4. - Mletačko-osmanski rat (1714–1718): Karlo VI, sveti rimski car sklapa ofanzivno-defanzivni savez sa Mletačkom Republikom, nakon čega dolazi do rata sa Osmanskim Carstvom (→ Austrijsko-turski rat (1716–1718)). Prije ovoga, papa Klement XI. je osigurao financijsku potporu i garancije da neće biti napadane careve zemlje u Italiji^[2].
• 19. 4. - Posle deset meseci opsade Šveđani gube Wismar, poslednje uporište u Nemačkoj.
• maj - Škotski ekonomist John Law u Parizu osniva Banque générale, privatnu banku koja će, s obzirom da je u njoj 75 % svih sredstava deponirala francuska država, postati prvom de facto centralnom bankom u historiji (→ Banque de France).
• jun - Veliki vezir otpisuje princu Eugenu da će Visoka porta pobediti u ratu "koji nije želela ni izazvala" - objava rata^[6].
• 9. 6. - Princ Eugen stiže u Futog sedam dana nakon polaska iz Beča^[7].
• 9. 6. - Nakon mučenja pogubljen Banda Singh Bahadur, zapovednik Sika u pobuni protiv Mogula.
• 19. 6. - Tokugawa Yoshimune je novi šogun Japana (do 1745).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 4. 7. - Šveđani napadaju norveški grad Fredrikshald (Halden), moraju se povući kada su ga Norvežani zapalili.
• 8. 7. - Turci na čelu sa kapudan-pašom Džanim Hodža Mehmedom se iskrcavaju na Krf^[8], mletačka mornarica ih pokušala sprečiti (Akcija 8. jula 1716.). Počinje neuspešna turska opsada grada Krfa, kojeg je u mletačkoj službi branio Johann Matthias von der Schulenburg.
• 8. 7. - Veliki severni rat: pomorska Bitka kod Dynekilena je dansko-norveška pobeda nad švedskom flotom.
• 26 - 27. 7. - Turska vojska prelazi Savu i kreće se desnom obalom Dunava prema Petrovaradinu^[7].

• 2. 8. - Kod Sremskih Karlovaca došlo do prvog manjeg okršaja sultanske i carske vojske, nadjačali Turci, carevci izgubili 700 ljudi^[7].
• 5. 8. - Austrijsko-turski rat - Bitka kod Petrovaradina: austrijski feldmaršal Eugen Savojski sa armijom od 40.000 pešaka i 20.000 konjanika nanosi odlučujući poraz vojsci osmanskog velikog vezira Damad Ali-paše i njegovih 150.000 vojnika. Damat Ali-paša je poginuo, njegova vojska je u neredu pobegla ka Beogradu^[9].
  • U čast bitke podignuta Crkva snežne Gospe na Tekijama.
  • Damat Ali-paša će biti sahranjen u turbetu na Beogradskoj tvrđavi.
• avgust? - Turci zapalili manastir Krušedol i Veliku Remetu^[10] i uništili mošti sremskih Brankovića (slepi Stefan Branković, despoti Jovan i Maksim, mati Angelina^[11]); zapaljeni i Sremski Karlovci. Kasnije će mitropolit Vićentije preneti sedište iz Krušedola u Sr. Karlovce^[12].
• avg., prvih dana - Puk. Ernst Anton von Petrasch pokušava osvojiti Bos. Gradišku, nešto kasnije kap. Patačić pokušava Novi^[10].
• avg., druga pol. - Srpska milicija osvojila turski šanac Lešnica^[10].

• 21/22. 8. - Turci napustili Krf, ostavljajući za sobom topove i mužare^[13].
• avgust, krajem - Carska vojska stiže pred Temišvar.
• 30. 8. - Kapetani Treger i Monastirlija napali Šabac, Turci se povukli u tvrđavu, srpska milicija ušla u varoš, ali se morala povući^[10].
• septembar - Carska vojska zauzela Bijeljinu, graničari odbijeni od Bihaća^[10].
  • U ovo vreme: Austrijanci pokušavaju zauzeti Novi, u severnoj Bosni osvajaju Dobor i Brčko^[14], spalili Doboj^[15]. Vojska podmaršala Ivana Draškovića osvojila Jasenovac, Dubicu i Kostajnicu^[14]. Banijski i varaždinski graničari zapalili Novi, osvojili Dubicu, Krupu, Bijelu Stenu i Stari Majdan, uz velike borbe; primorski i lički graničari operisali oko Ostrošca i Perkovice^[16].
• septembar? - Mlečani pod Schulenburgom povratili Butrinto na jugu Albanije i ostrvo Lefkada.
• 26. 9. - Ruski carević Aleksej Petrovič beži iz Sankt Petersburga sa ljubavnicom Jefrosinjom Fjodorovom, u novembru stiže kod svog rođaka cara Karla VI u Beč.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 12. 10. - Temišvar se nakon opsade predao Eugenu Savojskom (bio pod turskom vlašću od 1552).
• oktobar? - Turci u povlačenju zapalili manastir Zlatica i izgleda manastir Bazjaš^[17].
• oktobar - Kapucin Francesco della Penna se vratio u Lhasu sa dvojicom kolega, dolazi do konflikta interesa sa jezuitom Desiderijem.
• jesen - Ratni savet u Gracu ukorio preko generala Rabate biskupa Markovića zbog nasilnog unijaćenja Srba i nezakonitog uzimanja dažbina^[18] (marčanski biskup Rafael Marković).
• 3. 11. - Tarnogródska konfederacija plemića sklopila primirje sa poljsko-litvanskim kraljem Augustom II.
• 4. 11. - Umro Leopold Johann, sedmomesečni sin cara Karla VI - više neće imati sinova, naslediće ga Marija Terezija (rođena sledeće godine).
• 7. 11. - Papinom zlatnom bulom nastaje Lisabonska patrijarhija.
• novembar - Eugen Savojski osvojio Pančevo i Novu Palanku - dovršeno osvajanje Banata^[10], i poslednjeg dela nekadašnje ugarske kraljevine. Prvi guverner Temišvarskog Banata je grof Mercy.
• novembar - Neočekivano sklopljena Anglo-francuska alijansa (1716–31).
• 2. 12. - Ioan Mavrocordat je novi knez Vlaške (do 1719), nakon što je njegovog brata Nikolu zarobila habsburška vojska.
• 10. 12. - U Lajpcigu osnovana "Sorabija", studentsko društvo Lužičkih Srba.
• decembar? - Sastanak u Kotoru predstavnika Crne Gore, Kuča, Pipera i katoličkih Albanaca (Klimenta i Kastrata) - za savez sa Venecijom (vladika Danilo je za Rusiju i Austriju)^[19].
• decembar? - Mlečani odlučili otrovati vladiku Danila, zbog njegovih veza sa Austrijancima i protivljenju savezu Crne Gore sa Venecijom^[20] (neće se ostvariti).
• 25. 12. - Pomorski boj kod Drača: tripolitanski gusari i Dračani napali peraštanski brod, kapetan Đuro Bane poginuo, ali brodski pisar Krsto Krile Mazarović sa preživelima zarobio gusarsku tartanu (opevano u pesmama).
• 1716/17 - Mletačko-osmanski rat (1714–1718): Mlečani osvojili nekoliko mesta u Hercegovini - Carinu kod Trebinja, Hutovo, deo Popova, u dolini Neretve dopiru do Mostara^[21].

Kroz godinu

• Razbojnici upadali u predgrađe Osijeka (veliki problem ovih godina)^[22].
• U Kini objavljen Rječnik Kangxi, koji će služiti kao standardni rječnik kineskog jezika u 18. i 19. vijeku.
• U Karibima počinje dvogodišnja karijera gusara Kapetana Crnobradog.
• Nakon što su porazili Natcheze, Francuzi osnovali pored Velikog Sela Natcheza utvrđenje Fort Rosalie, današnji Natchez, Mississippi.
• U Sibiru osnovan Omsk.
• Petar Veliki u Holandiji, uzima časove od lekara Hermana Boerhaavea.
• Pruski kralj Friedrich Wilhelm I. poklonio ruskom caru Petru Jantarnu sobu, Petar zauzvrat šalje nekoliko visokih vojnika za kraljeve "Potsdamske džinove".
• Veliki vojvoda Toskane Cosimo III de' Medici definira područje zvanično priznate proizvodnje Chiantija.
• U Škotskoj osnovan prvi curling klub, za igru se zna od 16. stoleća.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1716.

• 15. 1. - Pierre-Marie-Jérôme Trésaguet, inženjer, graditelj puteva († 1796)
• 20. 1. - Karlos III, kralj Španije († 1788)
• 20. 1. - Jean-Jacques Barthélemy, pisac, numizmatičar († 1795)
• 4. 3. - Josip Kazimir Drašković, austrijski general († 1765)
• 29. 5. - Louis Jean-Marie Daubenton, prirodnjak, lekar († 1800)
• 18. 6. - Joseph-Marie Vien, slikar († 1809)
• 10. 8. - Evgenios Vulgaris, monah, teolog, edukator, episkop hersonski († 1806)
• 4. 10. - James Lind, lekar, pionir mornaričke higijene († 1794)
• 5. 10. - Aleksej Senjavin, ruski admiral († 1797)
• 1. 12. - Étienne Maurice Falconet, skulptor († 1791)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1716.

• januar - Savatije Ljubibratić, vladika zahumski i dalmatinski
• 8. 2. - Jostos, car Etiopije
• 1. 3. - Đuro Patačić, đakovački biskup (* 1670)
• 5. 6. - Roger Cotes, matematičar, filozof (* 1682)
• 9. 6. - Banda Singh Bahadur, zapovednika Sika (* 1670)
• 19. 6. - Tokugawa Ietsugu, šogun Japana (* 1709)
• 5. 8. - Damat Ali-paša, osmanski veliki vezir (* 1667)
• 28. 10. - Marko Martinović, bokeljski pomorac (* 1663)
• 2. 11. - Engelbert Kaempfer, putopisac, lekar (* 1651)
• 14. 11. - Gottfried Wilhelm Leibniz, filozof, matematičar (* 1646)
• 25. 12. - Đuro Ban, mletački vojni zapovjednik
• Mustafa Naima, osmanski istoričar (* 1655)

Reference

Literatura

• Kenneth Meyer Setton. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society; 1991. ISBN 978-0-87169-192-7.
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)

Vanjske poveznice

1716 na Wikimedijinoj ostavi