Zofia Jaroszewska

Zofia Jaroszewska

Zofia Jaroszewska z Juliuszem Osterwą w przedstawieniu „Romans” w Teatrze Miejskim im. J. Słowackiego w Krakowie
Data i miejsce urodzenia	25 września 1902 Irbit
Data i miejsce śmierci	25 września 1985 Warszawa
Zawód	aktorka, pedagog
Odznaczenia

Zofia Jaroszewska, 1 v. Niedzielska, 2 v. Friedrich (ur. 25 września 1902 w Irbicie, zm. 25 września 1985 w Warszawie) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, reżyser, pedagog.

Życiorys

Urodziła się 25 września 1902 w miejscowości Irbit na Uralu, ówcześnie na terenie Imperium Rosyjskiego. Ukończyła pensję Zofii Kurmanowej w Warszawie. W 1920 po zdaniu matury studiowała krótko grę na fortepianie w Konserwatorium Warszawskim, a następnie w Warszawskiej Szkole Dramatycznej (1921–1922). W 1922 ukończyła Oddział Dramatyczny przy Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. 29 września 1923 zadebiutowała rolą Elsinoe w Irydionie Zygmunta Krasińskiego na deskach Teatru Polskiego w Wilnie. Po ukończeniu studiów pracowała w teatrach wileńskich, krakowskich i warszawskich.

W 1928 powróciła do Krakowa i do wybuchu wojny występowała na scenie Teatru im. Juliusza Słowackiego. Podczas okupacji pracowała jako urzędniczka Elektrowni Miejskiej w Krakowie. Mieszkała w Tenczynku^[1].

Po wyzwoleniu nadal występowała na scenach krakowskich: Teatru im. Juliusza Słowackiego (1945–1946, 1955–1957 i 1961–1972), Teatrów Dramatycznych (1946–1954) oraz Starego Teatru (1954–1955 i 1957–1961).

Odtwórczyni zarówno ról komediowych, jak i dramatycznych. W latach 1963–1972 wykładała w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, od 1967 będąc profesorem PWST.

Po przejściu na emeryturę w 1972 grała jeszcze gościnnie na deskach Starego Teatru. Przed wojną zagrała w dwóch filmach, wraz z wyjazdem do Warszawy jej kontakt z filmem uległ zerwaniu. Dopiero po przejściu na emeryturę teatralną przyjęła kilka ról filmowych i telewizyjnych. Była członkiem zasłużonym ZASP-u.

Występowała również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej w reż. Lidii Zamkow jako pani Dulska (1968), Zygmunt August Stanisława Wyspiańskiego w reż. Zygmunta Hübnera jako królowa Bona (1969), Niemcy Leona Kruczkowskiego w reż. Kazimierza Dejmka jako Berta (1969), Klara i Angelika Marii Dabrowskiej w reż. Ireneusza Kanickiego jako Klara (1971) oraz w Pigmalionie George’a Bernarda Shawa w reż. Józefa Słotwińskiego jako pani Higgins (1971), a także w przedstawieniu Las Aleksandra Ostrowskiego w reż. Edwarda Dziewońskiego jako Raisa Gurmyska (1978) i Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego w reż. Andrzeja Wajdy jako Demeter (1974^[2]. - Stary Teatr, 1978 – przeniesienie spektaklu ze Starego Teatru w plener do Łazienek Królewskich, Belwederu i Starego Miasta w Warszawie, zarejestrowany przez Teatr Telewizji TVP^[3]).

Zmarła 25 września 1985 w Warszawie, pochowana na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC14-1-1)^[4].

Filmografia

• Zazdrość (1922) – Małgorzata
• Dwanaście krzeseł (1933) – zarządzająca domem sierot
• Dom moich synów (1975) – Jadwiga Górecka
• Lalka (serial telewizyjny) (1977) – prezesowa Zasławska:
  • odc. 3. Wielkopańskie zabawy,
  • odc. 6. Wiejskie rozrywki,
  • odc. 8. Damy i kobiety.
• Granica (1977) – Kolichowska, ciotka Elżbiety
• Panny z Wilka (1979) – ciotka Wiktora
• Okno (1981) – Lola

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1969)^[5]
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1959)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)^[6]
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)^[7]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 stycznia 1955)^[8]

Nagrody

• 

  Nagroda II stopnia na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich za rolę tytułową w sztuce Konstantego Treniewa Lubow Jarowaja w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1949)
• Nagroda Państwowa II stopnia za rolę Anny Pawłowny w spektaklu Płody edukacji Lwa Tołstoja w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1953)
• Nagroda Państwowa II stopnia za działalność aktorską w minionym 10-leciu (1955)
• Nagroda Miasta Krakowa za całokształt osiągnięć artystycznych (1958)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za rolę Raisy Gurmyskiej w spektaklu Las Aleksandra Ostrowskiego w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1965)
• Nagroda Państwowa II stopnia za osiągnięcia aktorskie w teatrze i w telewizji (1968)
• Dyplom honorowy na V Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych za rolę Dulskiej w spektaklu Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej (1968)

Przypisy

Bibliografia

• Krystyna Zbijewska, Jaroszewska – legenda teatru, Oficyna Cracovia, Kraków 1996.
• Zofia Jaroszewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-10] .

Linki zewnętrzne

• Zofia Jaroszewska w bazie filmpolski.pl.
• Zofia Jaroszewska w bazie Filmweb.

• Zofia Jaroszewska w bazie IMDb (ang.)
• Zofia Jaroszewska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”