Trzęsienie ziemi na Bałkanach (1979)

Trzęsienie ziemi na Bałkanach (1979)
Ilustracja
Zniszczony Hotel Slavija w Budvie
Nawiedzone państwa

 Jugosławia
 Albania

Epicentrum

Wybrzeże Czarnogóry

Data

15 kwietnia 1979

Godzina

7:19

Ofiary śmiertelne

136 osób

Ranni

tak (liczba nieznana)

Stracili mieszkanie

ok. 100 tys. osób

Siła

6,9–7 (USGS) skali Richtera

Położenie na mapie Czarnogóry
Mapa konturowa Czarnogóry, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z trzema otaczającymi go okręgami o coraz większej średnicy
Ziemia42°08′N 19°04′E/42,133333 19,066667

Trzęsienie ziemi na Bałkanach (1979) (serb. Земљотрес у Црној Гори) – trzęsienie ziemi, które 15 kwietnia 1979 roku nawiedziło nadmorski region Czarnogóry, powodując rozległe zniszczenia także na terenach północnej Albanii. W wyniku wstrząsu zginęło 136 osób.

Uwarunkowania geologiczne

Strefa wybrzeża Adriatyku na wysokości Czarnogóry i Albanii, przedłużająca się dalej na południe i przechodząca w system rowów helleńskich (m.in. strefy subdukcji u wybrzeży Krety), składa się tutaj z systemu uskoków odwróconych. Na tym obszarze płyta adriatycka (zwana też apenińską) zagłębia się na kierunku północno-wschodnim pod płytę egejską. W czasach historycznych napięcia gromadzące się na tej granicy powodowały wstrząsy tektoniczne o magnitudzie dochodzącej do 7 (np. dwa zdarzenia: 13 czerwca 1563 i 25 lipca 1608 roku w Zatoce Kotorskiej – na północ od omawianego zdarzenia czy niszczycielski wstrząs z 1905 roku na wybrzeżach jeziora Szkoderskiego – po stronie albańskiej). Uskoki biegną równolegle do wschodniego wybrzeża Adriatyku.

Zdarzenie

Pierwszy wstrząs – z godziny 7:19 – trwał zaledwie dziesięć sekund i był odczuwalny na powierzchni 2/3 kraju. Na wybrzeżu, w bezpośredniej strefie przemieszczenia skał na uskoku, intensywność wibracji sięgnęła IX–X stopnia w skali Mercallego-Cancaniego-Siebierga. Ognisko wstrząsu znajdowało się na głębokości 15 km (za USGS). Wstrząsy wtórne zgrupowały się na dwóch obszarach – wokół Budvy i Ulcinju.

Tego samego dnia, o godzinie 15:43 wystąpił silny wstrząs wtórny (magnituda 5,8 z hipocentrum na 18,7 km za USGS), który najmocniej (VIII stopień w skali MCS) odczuto na północ od Budvy.

Do końca roku w regionie wystąpiło łącznie 90 wyraźnie odczuwalnych zdarzeń o magnitudach przekraczających 4 stopnie i niemal 10 tys. słabych wstrząsów. Jednym z silniejszych był ten z 24 maja, z godziny 18:23, z epicentrum na wysokości Budvy (ognisko: 8.8km za USGS); jego siłę oceniono na 6.2 magnitudy (USGS).

Skutki

W efekcie kataklizmu poważnym zniszczeniom uległa zabytkowa starówka Budvy. Spośród czterystu budynków, w nienaruszonym stanie zachowało się zaledwie osiem. Poważnym uszkodzeniom uległy także mury miejskie. W wyniku trzęsienia znacznie ucierpiał również monaster Praskvica, położony między Miločerem(inne języki) i Sveti Stefan. W klasztorze zawaliło się sklepienie, całkowitemu zniszczeniu uległy zabytkowe freski. Zniszczeniu uległ też akwedukt w miejscowości Stari Bar, choć mury miejskie zachowały się w stanie nienaruszonym. Poważnym zniszczeniom uległy mury miejskie w Hercegu Novim, a także starówka w Ulcinju; zniszczenia budynków zarejestrowano także w Kotorze, w Tivacie, Risanie i Petrovacu.

Zniszczenia odnotowano w około 450 wsiach – zarówno na terytorium Czarnogóry, jak i Albanii.

W Albanii wstrząsy zniszczyły kilka wsi leżących nad rzeką Buną. Z powierzchni ziemi zniknęła wieś Bahçallëk, leżąca dwa kilometry od miasta Szkodra, gdzie dziś znajduje się pomnik upamiętniający ofiary katastrofy.

Pokłosie

Wskutek trzęsienia ziemi zginęło 136 osób: 101 osób w Czarnogórze i 35 osób w Albanii. Stosunkowo niewielką liczbę ofiar, jak na tak rozległe zniszczenia tłumaczyć może fakt, że do wstrząsu doszło w świąteczny, wielkanocny poranek, gdy większość zakładów była zamknięta, a ciasne uliczki zabytkowej starówki w Budvie – puste.

Władze Jugosławii wyasygnowały na odbudowę zniszczonych miast sumę ponad 21 miliardów dinarów. Większość prac ukończono w 1984 roku.

Rok po tragedii, czarnogórski kompozytor, Branko Zenović, skomponował suitę pt. 15. април 1979 na fortepian i orkiestrę. Jej fragmenty wykorzystano w filmie dokumentalnym poświęconym katastrofie.

Bibliografia

  • Artykuł w Politice poświęcony wydarzeniom z 1979 (chorw.)
  • Wykaz trzęsień ziemi w 1979
  • Boore D.M., Sims J.D., Kanamori H., Harding S., The Montenegro, Yugoslavia, earthquake of April 15, 1979: source, orientation and strength, [w:] „Physics of Earth and Planetary Interiors” 27/1981, s. 133–142.
  • Historical Seismicity of Montenegro [dostęp: 26 lutego 2012]
  • Tectonic Summary of Greece. earthquake.usgs.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-08)]. [dostęp: 13 lutego 2016]