Tadeusz Żółkiewski

Tadeusz Żółkiewski
Tadeusz
pułkownik kawalerii pułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia

5 lipca 1887
Warszawa

Data śmierci

6 grudnia 1950

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie
Narodowe Siły Zbrojne

Formacja

I Korpus Polski

Jednostki

214 Pułk Ułanów

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
powstanie warszawskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Niepodległości Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie)
Stanisława Mazarekówna-Żółkiewska

Tadeusz Jan Żółkiewski h. Lubicz[1], ps. „Tadeusz” (ur. 5 lipca 1887 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1950) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, inżynier agronom[2].

Życiorys

Urodził się 5 lipca 1887 w Warszawie, w rodzinie Michała i Zofii Marii z Kozakowskich h. Lilia Darta[3][2].

W lutym 1917 dowodził 3. szwadronem Dywizjonu Ułanów Polskich, który liczył około 20 koni i oficjalnie nie istniał[4][5]. Równocześnie pełnił funkcję dowódcy szkoły podoficerów, która została zorganizowana przy 3. szwadronie[6][5]. W marcu grono oficerów pod jego kierownictwem opracowało tekst przysięgi całkowicie odmienny od roty przysięgi na wierność tymczasowemu rządowi rosyjskiemu, a on sam udał się do generała Jeremiasza Jakowlewicza Fenstera(inne języki), komendanta Czugujewskiej Szkoły Wojskowej w celu wyjaśnienia sytuacji żołnierzy–Polaków, zmuszanych do złożenia przysięgi na wierność rządowi rosyjskiemu. Ostatecznie 25 marca dywizjon złożył przysięgę według tekstu opracowanego przez oficerów i ułanów[6]. 27 marca wyjechał do Bałaklei po stacjonujący tam szwadron 5. Zapasowego Pułku Kawalerii, złożony z Polaków. 5 kwietnia, po powrocie do Czuhujewa, objął dowództwo tego szwadronu, który został wcielony do Pułku Ułanów Polskich jako 4. szwadron[7]. 19 lipca został mianowany „w zastępstwie” dowódcą 4. szwadronu przez nowego dowódcę pułku płk. Bolesława Mościckiego[8]. Na tym stanowisku wyróżnił się 24 lipca w bitwie pod Krechowcami[9][10]. Po bitwie, jako jedyny oficer pułku „nie był przedstawiony do żadnego odznaczenia, gdyż już wszystkie odznaczenia, jakie mógł otrzymać rotmistrz (...) posiadał już w czasie wojny w armii rosyjskiej”[11]. W styczniu 1918 stał na czele delegacji do francuskiej Misji Wojskowej w Kijowie, której celem było przeniesienie pułku z Rosji na front zachodni[12].

W lipcu 1920 na terytorium Okręgu Generalnego Lwów przystąpił do formowania małopolskich oddziałów jazdy ochotniczej z ośrodkiem koncentracji we Lwowie, Przemyślu i Stanisławowie[13]. W sierpniu 1920 przy szwadronie zapasowym 14 Pułku Ułanów we Lwowie zorganizował 214 Pułk Ułanów Armii Ochotniczej i objął jego dowództwo[14]. W październiku jako oficer ochotnik został zwolniony ze służby w Wojsku Polskim, oddając dowództwo pułku rotmistrzowi Adamowi Łada-Bieńkowskiemu[15]. 19 października 1920 został wymieniony w rozkazie wewnętrznym nr 49 Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej gen. broni Józefa Hallera jako jeden z trzech dowódców ochotniczych oddziałów jazdy obok mjr. Władysława Dąbrowskiego i mjr. Feliksa Jaworskiego[16]. Między innymi dzięki jego ofiarności pułk 30 kwietnia 1923 otrzymał przepisowy sztandar[17]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 10. lokatą w korpusie oficerów rezerwy jazdy[18][19]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim[20][21]. W 1934 jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”[22].

W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Narodowych Sił Zbrojnych. W czasie powstania warszawskiego w Grupie NSZ „Topór” w Śródmieściu Północ. Po kapitulacji przebywał w niemieckiej niewoli, w Oflagu VII A Murnau[23].

W 1917 zawarł związek małżeński z Wandą ze Zdziechowskich h. Rawicz (ur. 1885), siostrą Jerzego i Karola (1881–1944), porucznika 214 puł., kawalera Virtuti Militari[1]. W 1929 ożenił się powtórnie ze Stanisławą Mazarekówną (1899–1976), aktorką dramatyczną, urodzoną w Gandży na Kaukazie[24][1].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c Marek Jerzy Minakowski: Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl). Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2021-06-03].
  2. ↑ a b c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-02].
  3. ↑ Tadeusz Jan Żółkiewski z Żółkwi h. Lubicz [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-10-14] .
  4. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 75.
  5. ↑ a b Wojciechowski 1929 ↓, s. 8.
  6. ↑ a b Bagiński 1921 ↓, s. 76.
  7. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 77-78.
  8. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 80.
  9. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 92.
  10. ↑ Wojciechowski 1929 ↓, s. 12.
  11. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 98.
  12. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 184.
  13. ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 5.
  14. ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 6, 7.
  15. ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 24, 27.
  16. ↑ Obrona Państwa 1923 ↓, s. 139.
  17. ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 28.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 694.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 617.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 614.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 556.
  22. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 117, 817.
  23. ↑ Tadeusz Żółkiewski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-06-02].
  24. ↑ Łoza 1938 ↓, s. 473.
  25. ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 425.
  26. ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 31.
  27. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  28. ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 99.

Bibliografia

  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
  • Dziesięciolecie Wojsk VI. Okręgu Korpusu. Lwów: Nakładem Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI, 1928.
  • Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1921.
  • Stanisław Broczyński: Zarys historji wojennej 24-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
  • Obrona Państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa. Władysław Ścibor-Rylski (red.). Warszawa: Obywatelski Komitet Wykonawczy Obrony Państwa w Warszawie, 1923.
  • Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
  • Aleksander Wojciechowski: Zarys historji wojennej 1-go pułku ułanów krechowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.