Skowrończyk krótkopalcowy

Calandrella brachydactyla^[1]

(Leisler, 1814)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

skowronki

Rodzaj

Calandrella

Gatunek

skowrończyk krótkopalcowy

Synonimy

Alauda brachydactila Leisler, 1814^[2]
Phileremos moreatica Mühle 1844^[3]
Calandrella hermonensis Tristram, 1865^[3]
Alauda longipennis Eversmann, 1848^[3]
Calandrella cinerea puii Yamashina, 1939^[3]

Podgatunki

C. b. brachydactyla (Leisler, 1814)
C. b. hungarica Horváth, 1956
C. b. rubiginosa Fromholz, 1913
C. b. hermonensis Tristram, 1865
C. b. woltersi Kumerloeve, 1969
C. b. artemisiana Banjkowski, 1913
C. b. longipennis (Eversmann, 1848)
C. b. orientalis Sushkin, 1925

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

najmniejszej troski

Zasięg występowania

w sezonie lęgowym

występuje przez cały rok

przeloty

zimowiska

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Skowrończyk krótkopalcowy (Calandrella brachydactyla) – gatunek małego ptaka z rodziny skowronków (Alaudidae). Występuje od południowej Europy po środkową Azję oraz na północnym i północno-zachodnim wybrzeżu Afryki. Zimuje w Afryce, środkowej Azji oraz od Półwyspu Arabskiego po północno-zachodnie Indie. Do Polski zalatuje sporadycznie. Do 2021 roku stwierdzony 20 razy (obserwowano 21 osobników).

Podgatunki i występowanie

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia 8 podgatunków C. brachydactyla:^[5]^[6]

C. brachydactyla brachydactyla – południowa Europa i śródziemnomorskie wyspy, prawdopodobnie północno-zachodnia Afryka.
C. brachydactyla hungarica – Węgry i północna Serbia.
C. brachydactyla rubiginosa – północna Afryka.
C. brachydactyla hermonensis – południowa Turcja i Syria do północno-wschodniego Egiptu.
C. brachydactyla woltersi – południowa Turcja i północno-zachodnia Syria.
C. brachydactyla artemisiana – środkowa Turcja i Kaukaz Południowy do północno-zachodniego Iranu.
C. brachydactyla longipennis – Ukraina i południowa Rosja do południowo-środkowej Syberii i południowej Mongolii.
C. brachydactyla orientalis – środkowa Syberia, północna Mongolia i północne Chiny.

Podgatunek C. brachydactyla orientalis bywa synonimizowany z C. brachydactyla longipennis, gdyż różnice między nimi są nieznaczne^[5]. Takson C. brachydactyla dukhunensis, uznawany dawniej za podgatunek skowrończyka krótkopalcowego, został wyodrębniony w osobny gatunek o nazwie skowrończyk smugowany (Calandrella dukhunensis)^[5].

Wygląd

Mały, o niepozornym ubarwieniu. Krępa sylwetka z dużą głową. Jasnobrązowy, z kreskowanym wierzchem i białym spodem. Spód ogona czarny, z białymi obrzeżeniami. U niektórych występuje mała, czarna kreska z boku piersi^[7]. Czarny pasek oczny. Ptaki w Hiszpanii i północnej Afryce mają rdzawe ciemię^[7]. Żółty, mocny dziób i czarny pasek na pokrywach skrzydłowych, są charakterystyczne dla tego gatunku. W locie z wierzchu możemy zaobserwować również dwa inne, tym razem żółte paski na pokrywach naskrzydłowych^[7].

Głos

Głos skowrończyka krótkopalcowego.

Suche "drit, będące bardziej skoczne, niż u skowronka, podobne do oknówki i "trlip", brzmiące jak świergotek polny. Wydaje również podobne do skowrończyka małego "drrr-t-t". Wydaje dwie wersje piosenki. Krótki, świergotliwy głos i zwrotki trwające 1-2s. Początek jest chaotyczny, później przyspiesza i kończy się klekoczącym albo trelującym końcem. Zwrotki trwają 5-30 s. Może również wplątywać naśladownictwa. Piosenka podobna do skowronka i skowrończyka małego, ale jeśli ten drugi nie wplecie naśladownictwa lub niespójność, łatwiej rozpoznać gatunek^[7].

Wymiary

Długość:

ciała 14-16 cm^[7]

ogona 5-6 cm^[8]

Rozpiętość skrzydeł 25-30 cm^[8]

waga 20-26 g^[8]

Ekologia

Biotop

Suche tereny otwarte, pola uprawne, jałowe równiny oraz stepy^[8].

Sposób gniazdowania

Pojedynczo lub w koloniach, liczących kilka ptaków. Monogamiczny^[8].

Gniazdo

W niewielkim zagłębieniu, znajdującym się w ziemi, zasłonięte roślinnością. Wyścielone jest liśćmi, łodygami, korzonkami traw i innych roślin, piórami i materiałem roślinnym. Buduje je tylko samica^[8].

Lęgi

Wyprowadza dwa lęgi w ciągu roku^[8].

Jaja

Znosi od 3 do 5 jaj w okresie od kwietnia, aż do lipca^[8]. Wyjątkowo również 6 jaj^[8]. Mają one eliptyczny kształt. Ich zabarwienie jest żółtawe z plamkami.

Wysiadywanie, opieka i wylot z gniazda

Inkubacja trwa około 13 dni, prowadzi ją tylko samica^[8]. Pisklęta po wykluciu karmione są bezkręgowcami przez oboje rodziców. Młode bardzo szybko opuszczają gniazdo, po 9 lub 10 dniach od wyklucia, ale lotne są dopiero w 12 albo 13 dniu życia^[8]. Po tym okresie nadal są pod opieką.

Pożywienie

Owady, bezkręgowce, nasiona zbóż, chwastów, owoce, zielone części roślin. Wygrzebuje je z gleby^[8].

Status i ochrona

IUCN uznaje skowrończyka krótkopalcowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2015 roku organizacja BirdLife International szacowała liczebność populacji europejskiej wraz z całą Turcją i krajami Kaukazu Południowego na 4 730 000 – 9 050 000 par lęgowych. Globalny trend liczebności nie jest znany^[9].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[10].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Calandrella brachydactyla, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Juana i inni, Greater Short-toed Lark (''Calandrella brachydactyla''), [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [online], Lynx Edicions, Barcelona, 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-05-07] .
↑ ^a ^b ^c ^d D.D. Lepage D.D., Greater Short-toed Lark ''Calandrella brachydactyla'', [w:] Avibase [online] [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ Calandrella brachydactyla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Eduardo deE. Juana Eduardo deE., FranciscoF. Suárez FranciscoF., Guy M.G.M. Kirwan Guy M.G.M., Greater Short-toed Lark (Calandrella brachydactyla), „Birds of the World”, Cornell Lab of Ornithology, 2020, DOI: 10.2173/bow.gstlar1.01 [dostęp 2023-02-15] .
↑ IOC World Bird List 5.1, „IOC World Bird List Datasets”, DOI: 10.14344/ioc.ml.5.1 [dostęp 2023-02-15] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 260,261, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-02-11] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 240, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-02-11] .
↑ Calandrella brachydactyla: BirdLife International, „IUCN Red List of Threatened Species”, 2018, DOI: 10.2305/iucn.uk.2018-2.rlts.t103766207a132042070.en [dostęp 2023-02-15] .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow, Ptaki Europy, Warszawa: Świat Książki, 2007, ISBN 83-7311-826-8.
PrzemysławP. Busse PrzemysławP. (red.), Mały słownik zoologiczny. Ptaki, tom 2, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, ISBN 83-214-0563-0 .