Pomnik Żołnierza Polskiego w Grudziądzu
 Pomnik Żołnierza Polskiego po renowacji | |||
| Państwo |
| ||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | Grudziądz | ||
| Miejsce | ul. Rynek | ||
| Typ obiektu | pomnik | ||
| Projektant | Ewelina Szczech-Siwicka | ||
| Data odsłonięcia | 1911 (jako Pomnik Wilhema I) | ||
| Ważniejsze przebudowy | 4 maja – 26 października 2010 (Rekonstrukcja) | ||
| Data likwidacji | 25 stycznia 1920 (jako Pomnik Wilhema I) | ||
Położenie na mapie Grudziądza  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||
 53°29′13″N 18°45′25″E/53,486944 18,756944 | |||
| |||
 | Ten artykuł od 2023-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Pomnik Żołnierza Polskiego (hist. Pomnik Nieznanego Żołnierza[1], Pomnik Niepodległości[2]) – pomnik położony w centralnej części rynku w Grudziądzu.
Historia
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę i po późniejszym powrocie Grudziądza do II Rzeczypospolitej 23 stycznia 1920, jednym z pierwszych spontanicznych działań społeczeństwa było usunięcie niemieckich pomników wznoszących się w newralgicznych punktach miasta. Po paru z nich pozostały puste cokoły, które zamierzano wykorzystać w przyszłości.
W 1925 z inicjatywy Towarzystwa Upiększania Miasta zaadaptowano cokół pomnika Ottona von Bismarcka z 1912 przy pl. 23 Stycznia, przekształcając go niewielkimi środkami – poprzez umieszczenie godła państwowego i tablicy ze stosownym napisem – w skromny pomnik Nieznanego Żołnierza.
Było to jednak rozwiązanie o charakterze doraźnym, myślano już bowiem o formie bardziej okazałej, stosownej dla miasta będącego siedzibą ważnego garnizonu. W tym celu postanowiono wykorzystać cokół po pomniku cesarza Wilhelma I, stojącym pośrodku rynku od 1911 r. W 1927 r. powołano społeczny komitet budowy, którego przewodniczącym został przewodniczący Rady Miejskiej mecenas Julian Szychowski. Pomnik zaprojektował Stanisław Jackowski z Warszawy (autor znanego stołecznego pomnika Jana Kilińskiego), a odsłonięcie odbyło się 30 listopada 1930, dla uczczenia 10 rocznicy powrotu Pomorza do Polski i 100 rocznicy wybuchu powstania listopadowego.
Połączenie dynamicznego posągu żołnierza dzierżącego sztandar zwycięstwa i starego cokołu okazało się nie tylko zabiegiem głęboko symbolicznym, ale i udanym pod względem kompozycyjnym. „Pomnik Żołnierza Polskiego, uosabiającego Wolność i Niepodległość” z miejsca zyskał ogromną popularność i stał się ośrodkiem manifestacji patriotycznych (nawiasem mówiąc, mianem Pomnika Niepodległości określano również popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego, odsłonięte w 1933 w pobliżu dworca kolejowego). Nie wykorzystano jednak zaskakującej cechy cokołu, który w założeniu był połączony z dekoracyjnym wodotryskiem.
Dotychczasowy pomnik przy pl. 23 Stycznia rozebrano. Monument na rynku, podobnie jak inne polskie pomniki, został zburzony wraz z pruskim cokołem już w pierwszych dniach hitlerowskiej okupacji w 1939 r. Po zakończeniu wojny, mimo oczekiwań społeczeństwa, długo nie mógł doczekać się przywrócenia.
Ze stosowną inicjatywą publiczną wystąpiło w 1979 r. Koło Wychowanków Średnich Szkół Grudziądza z lat 1920–1939, jednak dopiero ponowna inicjatywa, powzięta 1982 w porozumieniu z Grudziądzkim Towarzystwem Kultury spotkała się z akceptacją władz miejskich, politycznych i wojskowych. Po dłuższych staraniach, 11 października 1986 r. odsłonięto – jako pomnik Żołnierza Polskiego – jego replikę autorstwa Eweliny i Henryka Siwickich z Torunia. Na nowo zaprojektowanym kanciastym cokole, na którym umieszczono brązowy kartusz z napisem: „Nie zginęła i nigdy nie zginie”. Dopiero w 1990 udało się umieścić brązową tablicę informująca o historii monumentu.
W 2010 roku w ramach przywracania historycznego wyglądu rynkowi, Pomnik Żołnierza Polskiego został ustawiony na nowym cokole, wyglądem zbliżonym do przedwojennego, a akt erekcyjny w dniu 27 października 2010 uroczyście wmurował prezydent RP Bronisław Komorowski.
Przypisy
Bibliografia
- Jerzy Domasłowski, Żołnierz po cesarzu. Z dziejów grudziądzkiego pomnika, „Nowości”, ISSN 0137-9259, R. 32, 1999, nr 250 (25.10.), s. 12, il.
- Anna Wajler, Grudziądz na pocztówkach z lat 1920–1939, Grudziądz, Wydawnictwo Muzeum w Grudziądzu, 2002, ISBN 83-88076-06-X.
- Grudziądzkie pomniki. Katalog wystawy, tekst i oprac. Regina M. Potęga-Magdziarz, Grudziądz, Biblioteka Miejska im. Wiktora Kulerskiego, 2004, ISBN 83-905896-3-X.
- Czesław Skiba, Pomniki Nieznanego Żołnierza. Świat i Polska, przewodnik, Warszawa, DW Bellona, 2004, ISBN 83-11-09896-4.
- Karola Skowrońska, Rekonstrukcja Pomnika Niepodległości, „Kalendarz Grudziądzki”, 12, 2008, ISSN 1427-700X.
Linki zewnętrzne
- Przewodnicy PTTK Grudziądz. przewodnicy.grudziadz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-06)].
- pomniku cesarza Wilhelma I w Grudziadzu
- pomnik Bismarcka w Grudziądzu 1912-1920
