Pęporostek baldaszkowy

Pęporostek baldaszkowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	wodnichowate
Rodzaj	pęporostek
Gatunek	pęporostek baldaszkowy
Nazwa systematyczna
Lichenomphalia umbellifera (L.) Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgaly Mycotaxon 83: 38 (2002)
Multimedia w Wikimedia Commons

Pęporostek baldaszkowy, pępówka baldaszkowa, pępówka pofałdowana (Lichenomphalia umbellifera (L.) Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgaly) – gatunek grzybów należący do rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lichenomphalia, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten zdiagnozowany został w 1753 r. przez Linneusza jako Agaricus umbelliferus, potem zaliczany był przez różnych autorów do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2004 r. Redhead, Lutzoni, Moncalvo & Vilgaly^[1].

Synonimów nazwy naukowej ma ponad 60. Niektóre z nich^[3]:

Nazwy polskie. W 1889 r. takson ten opisywany był przez Franciszka Błońskiego jako bedłka baldaszkowata, w 2010 r. przez Hannę Wójciak jako pępówka baldaszkowata^[4], a Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę pępówka pofałdowana^[5]. Wszystkie te nazwy są niespójne z obecną nazwą naukową. Ostatnio pojawiła się nowa polska nazwa^[6].

Morfologia

Należy do nielicznej procentowo grupy porostów, w których mykobiontem jest grzyb z grupy podstawczaków. Na podłożu wyrasta plecha homeomeryczna zawierająca glony z rodzaju Coccomyxa. Składa się ona z gęsto skupionych, zielonych kulek o średnicy 0,1–0,2 mm. Z plechy tej wyrastają typowe dla grzybów podstawkowych owocniki zbudowane z trzonu i kapelusza^[4].

Kapelusz

Średnica 5-20 mm, kształt początkowo łukowaty, później na środku tworzy się niewielkie wklęśnięcie, w końcu kapelusz staje się lejkowaty. Powierzchnia gładka, matowa, oszroniona, o barwie oliwkowej, żółtoochrowej, żółtawej, zdarzają się także owocniki o barwie zielonawej, białawej, brązowawej. Kapelusz jest prześwitujący i żłobkowany do ¾ promienia, w środku zazwyczaj ciemniejszy. Brzeg ostry, pofalowany, ząbkowany^[7].

Hymenofor

Blaszkowy. Blaszki szerokie, trójkątne, zbiegające na trzon. Mają jasnoochrową barwę i gładkie ostrza^[7].

Trzon

Wysokość 13–20 mm, grubość 1–1,5 mm, kształt dołem walcowaty, w górnej części rozszerzający się stożkowato i płynnie przechodzący w kapelusz. Jest początkowo pełny, potem rurkowaty. Powierzchnia gładka, barwy jasnobrązowej, góra ciemniejszy, dołem białawy, pilśniowaty^[7].

Miąższ

Cienki, miękki, wodnisty, brązowożółty, bez wyraźnego smaku i zapachu^[7].

Cechy mikroskopowe

W strzępkach grzyba brak sprzążek. Zarodniki szeroko elipsoidalne, gładkie, nieamyloidalne, bezbarwne i białe, o rozmiarach 7-9 (10) × 4-6 (7) um. W hymenium brak cystyd^[8].

Występowanie i siedlisko

Występuje w północnej części Ameryki Północnej, Europie, Azji, Australii i Nowej Zelandii^[9]. W Polsce stwierdzono występowanie tylko w Karpatach i na Pobrzeżu Południowobałtyckim^[2]. Jest gatunkiem zagrożonym. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status NT – gatunek o nieokreślonym zagrożeniu^[10]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Niemczech i Holandii^[5].

Rośnie na obrzeżach lasów, torfowiskach, mokrych łąkach, na kwaśnych glebach, na butwiejącym drewnie, obumierających mchach i na próchnicy, często między mchami i porostami. W górach występuje aż po piętro subalpejskie^[7].

Gatunki podobne

Podobny jest tzw. pęporostek Hudsona (Lichenomphalia hudsonii), która ma mniejsze owocniki o wilgotnym, różowofioletowym trzonie^[7].

Przypisy