Mariazellerbahn

Linia kolejowa nr 153 01

Mariazellerbahn

Dane podstawowe

Numer linii

153 01

Tabela SRJP

115 (ÖBB)

Długość

84,23 km

Rozstaw szyn

760 mm

Sieć trakcyjna

6,5 kV, 25 Hz AC

Prędkość maksymalna

80 km/h

Okolice stacji Gösing

Historia

Lata budowy

1896–1907

Rok otwarcia

1898 (pierwszy odcinek)
1907 (cała trasa)

Rok elektryfikacji

1911

Przebieg

Legenda
eksploatowana / istniejąca
	zlikwidowana / rozebrana lub planowana
kolej		metro lub kolej lekka
			stacja kolejowa/stacja metra
			przystanek
			stacja bez ruchu pasażerskiego
			ładownia, posterunek ruchu itp
			przystanek częściowo używany
			koniec linii
			odcinek
			odcinek w tunelu
			odcinek na estakadzie
			wiadukt
			most
			tunel pod wodą
			zmiana kilometrażu
			granica państwowa / inna
			mijanka
			przejazd kolejowo-drogowy
			przeprawa promowa
			odcinek zelektryfikowany

				-0,038	St. Pölten Hbf
				0,5	Kleiner Eisbergtunnel (138 m)

				0,7	Großer Eisbergtunnel (274 m)
				1,980	St. Pölten Alpenbf.

				5,796	Schwadorf
				7,7	Matzendorfer Brücke (31 m)
				8,720	Zlm Völlerndorf
				9,7	Pielach (101 m)
				9,862	Völlerndorf (do 02.06.1996)
				11,955	Ober-Grafendorf

				15,550	Klangen
				16,572	Weinburg
				17,542	Kammerhof
				19,519	Hofstetten-Grünau
				22,876	Mainburg
				25,003	Rabenstein an der Pielach
				27,0	Pielach (30 m)
				27,374	Steinklamm
				28,939	Steinschal-Tradigist
				31,316	Kirchberg an der Pielach
				33,948	Schwerbach
				35,294	Loich
				38,176	Weißenburg (do ok. 1925)
				38,9	Weißenburgtunnel (100 m)
				39,313	Schwarzenbach an der Pielach
				39,7	Schönautunnel (62 m)
				39,8	Pielach (20 m)
				40,0	Natterstunnel (30 m)
				43,043	Frankenfels
				46,469	Boding
				46,6	Nattersbachbrücke (20 m)
				48,317	Laubenbachmühle
				50,320	Natterstal-Unter Buchberg
				51,4	Kerlsteintunnel (93 m)
				51,7	Steinbachtunnel (49 m)
				52,3	Buchgrabenviadukt (32 m)
				52,8	Weißwasserviadukt (36 m)
				53,5	Meierlberggrabenviadukt (34 m)
				53,843	Ober Buchberg
				54,5	Meierlbergtunnel (89 m)
				55,3	Stettenriegeltunnel (43 m)
				57,116	Winterbach
				58,4	Eierzeilgrabenviadukt (34 m)
				58,6	Sturzgrabenviadukt (40 m)
				60,988	Puchenstuben
				62,0	Heugrabenviadukt (24 m)
				63,5	Beinriegeltunnel (121 m)
				63,7	Florkogeltunnel (77 m)
				64,030	Zlm Brandeben
				64,3	Gösingtunnel (2369 m)
				66,985	Gösing
				68,3	Gösinggrabenviadukt (84 m)
				68,4	Ameiskogeltunnel (39 m)
				69,180	Zlm Wasserlochhäusl
				70,1	Großer Klausgrabentunnel (97 m)
				70,2	Klausgrabenviadukt (116 m)
				70,3	Kleiner Klausgrabentunnel (35 m)
				70,5	Reithmauertunnel (58 m)
				70,7	Saugrabenviadukt (116 m)
				71,287	Annaberg
					Lassingstausee
				72,862	Wienerbruck-Josefsberg
					Lassingbach
				74,170	Zlm Raingraben
				74,3	Raingrabentunnel (269 m)
				74,7	Raingrabenbrücke (40 m)
				75,1	Lassingkienbachbrücke (40 m)
				75,3	Kienbachtunnel (375 m)
				76,0	Erlaufkienbachbrücke (15 m)
				76,1	Kienbach-Klausbrücke (15 m)
				76,7	Kleiner Zinkentunnel (55 m)
				76,8	Großer Zinkentunnel (68 m)
				77,0	Erlaufklausetunnel (111 m)
				77,237	Erlaufklause
				77,5	Kuhgrabenviadukt (68 m)
				78,5	Eselgrabenbrücke (20 m)
					Dolna Austria/Styria
				80,347	Mitterbach (Gemeindealpe)
				84,230	Mariazell
					Połączenie z zabytkową linią Mariazell–Erlaufsee
				87,7	Rasing-Sankt Sebastian (do 29.05.1988)
				89,2	Sigmundsberg (do 29.05.1988)
				91,3	Gußwerk (do 29.05.1988)

Multimedia w Wikimedia Commons

Mariazellerbahn – wąskotorowa (rozstaw szyn 760 mm) linia kolejowa na terenie Austrii w krajach związkowych Dolna Austria oraz Styria, łącząca St. Pölten i Gußwerk, przy czym w eksploatacji jest odcinek St. Pölten – Mariazell.

Historia

W połowie XIX wieku pojawiły się pierwsze projekty budowy linii kolejowej łączącej Sankt Pölten z jednym z najważniejszych centrów pielgrzymkowych Austrii – Mariazell przez dolinę rzeki Pielach(inne języki). Dopiero jednak pod koniec tego wieku przystąpiono do ich realizacji. 6 lutego 1895 roku na wniosek związku gmin, parlament krajowy Dolnej Austrii wydał zezwolenie na budowę kolei^[1]. Budowa wąskotorowej linii kolejowej (o rozstawie szyn 760 mm) ruszyła dopiero 21 listopada 1896 roku^[1]. Decyzję o niebudowaniu kolei normalnotorowej podjęto ze względu na trudne warunki geograficzne oraz niższe koszty budowy linii wąskotorowej. Ze względu na ograniczony budżet, początkowo powstał jedynie odcinek kolei, nazywanej wtedy Pielachtallbahn, między St. Pölten a Kirchberg an der Pielach, który oddano do użytku 4 lipca 1898 roku^[1]. Na dworcu początkowym St. Pölten Hauptbahnhof kolej była skomunikowana z linią normalnotorową, a dworcem głównym kolei wąskotorowej z zapleczem technicznym był i pozostał dworzec St. Pölten Alpenbahnhof (wcześniej nazwany Lokalbahnhof)^[2]. Kolej była zarządzana przez powołany 28 maja 1895 roku urząd Kolei Krajowych Dolnej Austrii (Niederösterreichischen Landesbahnen, NÖLB)^[1]. Kierownikiem budowy kolei ze strony zarządu i propagatorem dalszej jej rozbudowy był inż. Josef Fogowitz^[1]. Prędkość na szlaku wynosiła początkowo 25 km/h, wkróce podniesiona do 40–45 km/h, jaka była utrzymana do końca XX wieku^[1].

W 1903 zarząd landu Dolna Austria zdecydował się na sfinansowanie dalszej budowy kolei przez Gösing(inne języki) do Mariazell. W 1905 gotowa była trasa do stacji Laubenbachmühle. Dalej na południe trasa miała charakter górski, z pochyleniami dochodzącymi do 26,7‰^[3]. Rok później gotowy był najdłuższy na trasie tunel Gösing, liczący 2369 m, przebity 4 grudnia 1905 roku^[1]. Jest to obecnie szósty co do długości tunel w Austrii, wybudowany największym spośród nich nakładem sił i środków finansowych, a ogółem na trasie kolei było 21 tuneli (o łącznej długości 4574 m) i 155 mostów, wiaduktów i przepustów^[1]. 2 maja 1907 otwarto trasę do Mariazell, a 15 czerwca tego samego roku pierwszy pociąg przejechał całą 91-kilometrową trasę aż do miejscowości Gußwerk(inne języki) zlokalizowanej ok. 7 km na południe od Mariazell. W 1910 podróż koleją do Mariazell odbył cesarz Austrii Franciszek Józef I. W pierwszym okresie eksploatacji na linii wykorzystywano lokomotywy parowe. Z uwagi na wzrastające potrzeby przewozowe, w 1911 całą linię zelektryfikowano prądem przemiennym 6,5 kV, 25 Hz^[4]. Do wytwarzania energii elektrycznej wybudowano elektrownię wodną Wienerbruck^[5]^[6]. W 1912 roku kolej przewoziła 10 tysięcy pasażerów dziennie, 25 pociągami, ponadto woziła towary, w tym węgiel, drewno i rudę wydobywaną w Gußwerk^[4]. Uruchamiano też pociągi pospieszne, pokonujące całą trasę w ok. 3 godziny^[4].

Od 1945 Mariazellerbahn, podobnie jak wszystkie inne koleje wąskotorowe na terenie Austrii, została przejęta od kraju związkowego Dolnej Austrii przez Österreichische Bundesbahnen^[7]. W 1988 koleje austriackie podjęły decyzję o zakończeniu przewozów towarowych po Mariazellerbahn. W związku z powyższym 29 maja zawieszono także ruch połączeń na 7,1-kilometrowym odcinku Mariazell – Gußwerk, który był wykorzystywany głównie do przewozów towarowych, a nie pasażerskich^[4]. Po 2000 ÖBB zdecydowały się na sprzedaż Mariazellerbahn, a w razie braku inwestora – rozważana była opcja zamknięcia linii kolejowej.

W grudniu 2010 trasę ponownie przejął kraj związkowy Dolna Austria, a obsługa i utrzymanie linii zostały powierzone spółce Niederösterreichische Verkehrsorganisationsgesellschaft (NÖVOG). W latach 2012–2013 wybudowano nowoczesną bazę utrzymania taboru kolejowego w Laubenbachmühle. W tym samym roku pod logo die Himmelstreppe (niem. Schody do nieba) do eksploatacji wprowadzono dziewięć nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych produkcji Stadler Rail, a rok później dołączyły do nich cztery panoramiczne wagony (3 klasy 1. oraz 1 barowy)^[5]^[8].

Tabor

Początkowo tabor stanowiły lokomotywy parowe z trzema osiami napędnymi. Pierwszymi z nich były cztery tendrzaki serii U (U1 – U4, następnie: ÖBB 298.51 – 54) firmy Krauss z Linzu (w układzie C1n2t)^[4]. W 1904 roku zamówiono dla przewozów pasażerskich trzy wagony parowe firmy Komarek (układ konstrukcyjny A1n2v), a rok później parowóz Uv3 firmy Krauss, o układzie C1n2vt (ÖBB 298.207)^[4]. Kolej posiadała również pojedyncze sztuki innych lokomotyw.

Duże wzniesienia na południowym odcinku trasy za Laubenbachmühle wymogły wprowadzenie silniejszych parowozów z czterema osiami napędnymi. W latach 1906-08 dostarczono sześć parowozów serii Mh (Mh1 – Mh6, później: ÖBB 399.01 – 06) firmy Krauss, w układzie D2h2t, oraz dwa serii Mv (Mv1 – Mv6, później: ÖBB 299.01 – 02), w układzie D2h2vt^[4].

Po elektryfikacji, w 1911 roku zakupiono 16 lokomotyw elektrycznych serii 1099 o układzie osi C′C′, będących wówczas najsilniejszymi lokomotywami elektrycznymi na świecie^[4]. W 1959 roku zostały poddane rekonstrukcji i zaopatrzone w nowe nadwozia^[4]. Od 1995 roku do eksploatacji weszły elektryczne zespoły trakcyjne serii 4090 produkcji austriackiej^[4].

Kolej posiadała liczny tabor wagonów pasażerskich – dwuosiowych, następnie także czteroosiowych, oraz towarowych^[4]. Od 1909 roku na części trasy, od St. Pölten do Loich, używane były towarowe wagony normalnotorowe na rolbokach lub transporterach – przy czym ich załadunek możliwy był tylko na stacji St. Pölten Alpenbahnhof^[4].

Mariazellerbahn w pobliżu Schwarzenbach, 1907
Suagrabenviadukt, 1908
Saugrabenviadukt, 2017, z zespołem Himmelstreppe
Elektrownia wodna w Wienerbruck, która dostarcza energię elektryczną dla kolei
Heugrabenviadukt, 2004
Południowy wjazd do tunelu Gösing
Elektryczny zespół trakcyjny die Himmelstreppe
Zabytkowy parowóz Mh6 na trasie Mariazellerbahn

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rusak 1998 ↓, s. 24-25.
↑ Rusak 1998 ↓, s. 24-25, 27.
↑ Rusak 1998 ↓, s. 27.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Rusak 1998 ↓, s. 25-26.
↑ ^a ^b Geschichte - Erlebnisse rund um die Strecke [online], NÖVOG [dostęp 2019-09-12] (niem.).
↑ H.G.H.G. Kraus H.G.H.G., Mit der Schmalspurbahn nach Mariazell, Öst. Bundesverlag, 1986, s. 51–57 (niem.).
↑ W.W. Krobot W.W., J.O.J.O. Slezak J.O.J.O., H.H. Sternhart H.H., Schmalspurig durch Österreich, Wien: Slezak, 1991, s. 80 (niem.).
↑ Das Land Niederösterreich – Pressedienst – NÖ kauft neue Fahrzeuge für Mariazellerbahn [online], noel.gv.at, 30 kwietnia 2015 [dostęp 2019-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-30] .