Józef Żurowski

Józef Żurowski

Około 1934 r.
Data i miejsce urodzenia	4 października 1892 Podhajczyki, powiat rudecki, woj. lwowskie
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1936 Kraków
Miejsce spoczynku	cmentarz Rakowicki, Kraków
Zawód, zajęcie	archeolog, prehistoryk, historyk sztuki, konserwator zabytków
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Żurowski

Herb Leliwa
Rodzina	Żurowscy
Ojciec	Stanisław Żurowski
Matka	Teresa Konopka
Żona	Irena Bojarska

Józef Andrzej Franciszek Żurowski, h. Leliwa (ur. 4 października 1892 w Podhajczykach, pow. rudecki, woj. lwowskie, zm. 21 stycznia 1936 w Krakowie) – archeolog, prehistoryk, historyk sztuki.

Życiorys

Urodził się 4 października 1892 roku w Podhajczykach, w pow. rudeckim, w woj. lwowskim jako syn Stanisława (1840–1906) i Teresy Konopki (Konopczanki) (1858–1952)^[1]. Naukę gimnazjalną otrzymał w latach 1903–1911 w III gimnazjum we Lwowie i w Państwowym III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, gdzie zdał maturę.

W latach 1911–1915 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim przedhistoryczną i klasyczną archeologię, sztuki, antropologii, i historii ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego średniowiecza. W 1915 r. został wcielony do służby wojskowej i służył w wojsku do końca I wojny światowej. Korzystając z tego, że część służby odbywał w Wiedniu, uczęszczał od 1915 do jesieni 1918 r. na wykłady prehistorii profesora Oswalda Menghina na Uniwersytecie Wiedeńskim. Pracował równocześnie w zakładzie historii sztuki profesora Josefa Strzygowskiego nad tematem dotyczącym sztuki okresu wędrówek ludu. W czerwcu 1920 r. został mianowany przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego konserwatorem zabytków przedhistorycznych na zachodnią Małopolskę i Śląsk i stanowisko to zajmował aż do śmierci. Od 1 stycznia 1921 do 31 stycznia 1922 r. pełnił obowiązki pomocnika kustosza Muzeum Archeologicznego PAU, a od 1 października 1921 do 30 września 1923 r. pracował jako asystent przy katedrze archeologii przedhistorycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1922 r. doktoryzował się z zakresu prehistorii jako przedmiotu głównego i z archeologii klasycznej jako pobocznego. W latach 1923 i 1925 odbył podróże naukowe do Niemiec i Austrii, w latach 1928 i 1929 studiował zbiory przedhistoryczne w Czechach, Niemczech i na Węgrzech, zbierając materiały do swych prac naukowych, a w 1930 r. wziął udział w kongresie prehistoryków bałtyckich w Rydze. W maju 1926 r. objął urząd sekretarza Komisji Antropologii i Prehistorii PAU, który sprawował aż do śmierci.

W 1928 r. habilitował się w Krakowie i prowadził wykłady z prehistorii aż do śmierci. Wychował szereg kontynuatorów m.in. Jan Bartys, Jan Fitzke, Rudolf Jamka, Tadeusz Reyman, Józef Marciniak, Stefan Nosek, Gabriel Leńczyk^[2]. W 1934 r., po ustąpieniu z katedry prehistorii prof. Włodzimierza Demetrykiewicza, Rada Wydziału Filozoficznego UJ uchwaliła jednogłośnie jego kandydaturę na profesora tego przedmiotu. Niestety uchwała ta nie zdążyła doczekać się zatwierdzenia przez Ministra WRiOP^[a]. Zmarł nagle po błahej operacji 21 stycznia 1936 r. w Krakowie. Przed pójściem do szpitala poprosił o rękę Irenę Bojarską, absolwentkę ASP w Krakowie, która od lat czekała na jego propozycję^[3].

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (PAS 64-zach-katakumba Trembeckich)^[4][5].

Wykopaliska i badania

• 1921–1924 – Książnice Wielkie, pow. pińczowski.
• 1924 i 1926 – Modlnica, pow. krakowski.
• 1927–1930 – Złota, pow. sandomierski. Odkrył ponad 1500 grobów i jam mieszkalnych z różnych okresów młodszej epoki kamiennej i późniejszych. Odkryto tu pierwsze groby zwierzęce w Polsce, pierwsze grodzisko z młodszej epoki kamiennej i po raz pierwszy stwierdzono tu występowanie kultur i ludów południowych oraz zachodnich, dotąd w Polsce nieznanych, np. morawskiej kultury ceramiki malowanej i iberyjskiej kultury pucharów dzwonowatych^[b].
• 1933–1936 – Szczegółowa inwentaryzacja grodzisk i zamczysk Śląska.
• do 1933 – pod jego kierownictwem rozpoczęto zbadanie kopca Krakusa w Krakowie.

Praca popularyzatorska

Pisał artykuły popularne, wygłaszał wykłady radiowe i zwyczajne (kilkadziesiąt na prowincji), rozbudzając zainteresowanie archeologią przedhistoryczną.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 11 listopada 1937)^[6]

Wyróżnienia, upamiętnienie

• 1930 – Nominacja na członka korespondenta Instytutu Archeologicznego Rzeszy Niemieckiej jako pierwszy z prehistoryków polskich.
• 1936 – Jego uczeń Jan Fitzke nazwiskiem Józefa Żurowskiego nazwał nowo odkrytą jaskinię na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej z bogatymi materiałami z okresu wpływów rzymskich (obecnie powszechniej używa się nazwy Jaskinia w Kroczycach).

Publikacje

• ze Stanisławem Janem Gąsiorowskim, „Sztuka przedhistoryczna Europy”^[7], Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1934, s. 440.
• „Zabytki merowingskie w Muzeum Ks. Czartoryskich w Krakowie”, WA. T. 5: 192 s.157–182, Ossolineum, 1967.
• „Grób rycerza z okresu wędrówek ludów w Jakuszowicach Małych, w pow. pińczowskim na tle zabytków krajów ościennych” (rozprawa doktorska), Rozwój prahistorii polskiej w okresie 20-lecia międzywojennego, Wyd. Nauk. Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 1984, s. 193.
• „Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca”^[8] (praca habilitacyjna), Nakładem Polskiej Akademji umiejętności, 1927, s. 112.
• „Prace Prehistoryczne Śląskie”, badań archeologicznych w woj. katowickim, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Nakładem Muzeum i Towarzystwa, 1955.
• „Prac Prehistorycznych”, Komisji Antropologii i Prehistorii PAU, Nakł. Polskiej Akademji Umiejętności, 1936–1963.
• „Atlas grodzisk i zamczysk śląskich”, Nak·l. PAU, 1939.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Józef Kostrzewski, Ś. p. Prof. dr. Józef Żurowski, Z Otchłani Wieków, t. 1:1936, s. 1–5.
• Józef Kostrzewski, Wspomnienia o doc. Józefie Żurowskim, Z Otchłani Wieków, t. 1:1961, s. 34–36.
• Leliwici Żurowscy. Z dziejów rodu od XI do XXI wieku, pod redakcją Barbary z Żurowskich Adamieckiej, Warszawa 2008 r.
• Andrzej Włodarek, Klementyna Żurowska, [w:] Z Leszczkowa w świat, Kraków 2014.

Linki zewnętrzne

• http://www.muzarp.poznan.pl/muzeum/muz_pol/AREA_IV/JZurowski3.html
• http://www.muzarp.poznan.pl/muzeum/muz_pol/AREA_IV/JZurowski2.html
• https://web.archive.org/web/20100221121457/http://www.archeo.pan.krakow.pl/Corded_pl_info.htm
• http://www.pma.pl/wydawnictwa/index.php?strona=cwiadomosci&tom=9
• https://books.google.com/books/about/Ogoln%C3%A9_wyniki_bad%C3%A1n_archeologicznych_w.html?id=BRL9SAAACAAJ&redir_esc=y
• https://books.google.com/books/about/Sprawozdanie_z_czynnosci_dzialu_prehisto.html?id=Xtb3SAAACAAJ&redir_esc=y
• Publikacje Józefa Żurowskiego w serwisie Polona