Gwadelupa
Ten artykuł dotyczy francuskiego departamentu zamorskiego. Zobacz też: Gwadelupa – wyspy na Karaibach, należące do tego departamentu. |
Departament zamorski | |||||
| |||||
Hymn: (Marsylianka) | |||||
Państwo | Francja | ||||
---|---|---|---|---|---|
Siedziba | Basse-Terre | ||||
Data powstania | 1775 | ||||
Zarządzający | Xavier Lefort | ||||
Zarządzający | Ary Chalus[1] | ||||
Powierzchnia | 1 628 km² | ||||
Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość | 240 os./km² | ||||
Numer kierunkowy | +590 | ||||
Strefa czasowa | UTC -4 | ||||
Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie | |||||
Położenie na mapie | |||||
| |||||
| |||||
|
Gwadelupa (fr. Guadeloupe) – departament zamorski Francji[2] w Ameryce Środkowej, położony na kilku większych i kilkudziesięciu mniejszych wyspach w Małych Antylach m.in.:
- Gwadelupa (części: Grande-Terre, Basse-Terre)
- Marie-Galante
- La Désirade
- Les Saintes
Do 22 lutego 2007 w skład terytorium wchodziła również wyspa Saint-Barthélemy oraz północna część wyspy Saint-Martin, obecnie będące osobnymi terytoriami zależnymi Francji.
Historia
Swoją nazwę zawdzięcza Kolumbowi, który w 1493 odkrył ją podczas swojej drugiej podróży do „nowego świata”. W 1635 wyspę zdobyli piraci francuscy, tworząc tu jedną ze swoich baz. Wyspa została wkrótce własnością Kompanii Zachodnioindyjskiej, a w 1674 przeszła pod zarząd państwowy Francji. Na przełomie XVIII i XIX wieku Wielka Brytania wielokrotnie zajmowała terytorium Gwadelupy. W latach 1813–1814 należała także do Szwecji. Od 1946 roku Gwadelupa i sąsiednie wyspy, m.in. część Saint-Martin i Saint-Barthélemy, stała się departamentem zamorskim Francji[3].
Z inspiracji komunistycznych władz kubańskich od 2 połowy lat 60. XX wieku zaczęły działać na wyspie ugrupowania o orientacji lewicowej, których celem jest niepodległość wyspy. W latach 70. i 80. cieszyły się poparciem nawet kilkunastu procent Gwadelupczyków. Ugrupowania te do końca lat 80. XX wieku zorganizowały łącznie kilkanaście demonstracji niepodległościowych. Nieliczne środowiska niepodległościowe opowiedziały się za walką zbrojną i powołały Rewolucyjny Sojusz Karaibów, którego działalność została stłumiona pod koniec lat 80. XX wieku[4]
By rozładować społeczne napięcie, władze francuskie w 1982 roku zdecydowały się na ograniczone reformy decentralizacyjne i samorządowe. W ich wyniku Gwadelupa, będąc departamentem zamorskim Francji, uzyskała również status regionu. Z budżetu centralnego Francji wydzielono znaczne środki na rozwój tego biednego i przeludnionego terytorium. W 1998 roku wyspa uzyskała dodatkowe, ograniczone uprawnienia autonomiczne, m.in. powołano do życia Radę Regionalną. Działania te przyniosły skutek w postaci zaniku żądań niepodległościowych (popiera je 2–4% obywateli). Skuteczność działań władz francuskich potwierdziły wyniki referendum z 7 grudnia 2003 roku. Przy frekwencji wynoszącej 50,34% uprawnionych, większość z głosujących bo 72,98%, opowiedziała się za politycznym i administracyjnym status quo wyspy (departament i region zamorski Francji, département et région d'outre-mer). Za autonomią wewnętrzną w ramach tzw. zbiorowości zamorskiej (collectivité d’outre-mer) na wzór innych francuskich terytoriów zależnych: Majotty, Polinezji Francuskiej, Saint-Pierre i Miquelon oraz Wallis i Futuny opowiedziało się tylko 27,02% głosujących. W tym samym referendum mieszkańcy podległych wówczas administracji na Gwadelupie wysp: Saint-Barthélemy i Saint-Martin, głosowali jednak za zmianą statusu (na zbiorowość zamorską) i odłączeniem od Gwadelupy. Gwadelupa wchodzi w skład Unii Europejskiej (jest jej regionem peryferyjnym).
Geografia
- Osobny artykuł: Geografia Gwadelupy.
Grupa 8 wysp pochodzenia koralowego i wulkanicznego w archipelagu Małych Antyli. Czynny wulkan La Soufrière na wyspie Gwadelupie (1467 m n.p.m.); Lasy tropikalne stanowią ok. 39% powierzchni.
Klimat
- Podrównikowy wilgotny
- Opady od lipca do października (roczna suma opadów 1800 mm)
- Średnia temp. w styczniu +25 °C, w lipcu +29 °C.
- Częste burze tropikalne i cyklony
Gospodarka
Główną gałęzią gospodarki Gwadelupy jest turystyka (ok. 300 tys. rocznie) i rolnictwo; uprawa trzciny cukrowej, bananów, melonów, ananasów; hodowla bydła i trzody chlewnej oraz rybołówstwo; produkcja cukru z trzciny, rumu, mebli oraz cementu. Handel w głównej mierze z Francją oraz Martyniką.
Emisja gazów cieplarnianych
Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Gwadelupy wyniosła w 1990 roku 1,29 Mt, z czego 0,875 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 2,267 t dwutlenku węgla. Od tego czasu emisje wahają się, przy czym dość duży wzrost nastąpił w 2012. Głównym źródłem emisji przez cały czas była energetyka. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 2,35 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 5,232 t[5].
Demografia
- Osobny artykuł: Demografia Gwadelupy.
- Powierzchnia: 1,8 tys. km²
- Ludność: 405 000 mieszkańców (2005), w tym Mulaci (65%), Czarnoskórzy (27%) i Kreole (8%)
- Gęstość zaludnienia: 258 os./km²
- Najwyższe wzniesienia: La Soufrière (1 467 m)
- Języki: francuski, kreolski
- Religie: katolicyzm: 81% (zobacz: Diecezja Basse-Terre); protestantyzm: 8%, gł. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (3,6%); Świadkowie Jehowy: 2,1% (zobacz: Świadkowie Jehowy na Gwadelupie)[6]; kult voodoo
- Większe miasta: Pointe-à-Pitre, Le Gosier, Sainte-Rose, Le Moule, Les Abymes, Baie-Mahault
Zobacz też
- Zamieszki we francuskich departamentach zamorskich (2009)
- Gminy departamentu
- Herb Gwadelupy
Przypisy
- ↑ Guadeloupe. World Statesmen.org - Ben M. Cahoon. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
- ↑ Nowa Encyklopedia Podręczna PWN, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, marzec 2006.
- ↑ Gwadelupa. W: Halina Kowalczyk, Jan Łysek, Ryszard Najderski, Ewa Rybarska: Polityczny atlas świata. Warszawa: Nowe Czasy, 1988, s. 54.
- ↑ Résistance et lutte armée aux Antilles-Guyanes. [dostęp 2018-12-09]. (fr.).
- ↑ Guadeloupe, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 117, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
- ↑ Gwadelupa – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2020-12-27] .
- p
- d
- e
Regiony metropolitalne | |
---|---|
Regiony zamorskie |
|
- p
- d
- e
Departamenty zamorskie |
|
---|---|
Zbiorowości zamorskie |
|
Nowa Kaledonia |
|
Terytoria bez stałej ludności |
- p
- d
- e
- p
- d
- e
Państwa członkowskie | |
---|---|
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii na podst. art. 349 TFUE |
|
Oficjalni kandydaci | |
Potencjalni i stowarzyszeni kandydaci | |
Byłe państwa członkowskie UE |
|
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE |
|
- PWN: 4197268
- Britannica: place/Guadeloupe
- Universalis: guadeloupe
- БРЭ: 2346462
- SNL: Guadeloupe, Guadeloupe_-_historie
- DSDE: Guadeloupe
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 23603