Gimnazjum Akademickie w Toruniu
| półwyższa | |
 Bursa Gimnazjum Akademickiego (obecnie siedziba Sądu Okręgowego) | |
| Państwo |
|
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | Toruń |
| Data założenia | 1568 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 53°01′23,2″N 18°35′35,0″E/53,023111 18,593056 | |
Gimnazjum Akademickie w Toruniu – protestancka szkoła półwyższa założona w 1568 roku w Toruniu, odznaczająca się wysokim poziomem nauczania i nowatorstwem poglądów. Jedna ze słynnych uczelni w Królestwie Polskim.
Historia
Gimnazjum toruńskie powstało w 1568 roku[1] z przekształcenia istniejącej już wcześniej szkoły miejskiej. Początkowo mieściło się w budynkach dawnego klasztoru franciszkańskiego przy kościele Mariackim[potrzebny przypis].
Pod koniec XVI wieku burmistrz Torunia Henryk Stroband przeprowadził reformę Gimnazjum. Dzięki jego działaniom w 1598 roku Gimnazjum Toruńskie podniesiono do rangi Gimnazjum Akademickiego[2]. Bardzo duży nacisk kładziono na łacinę, zaniechano nauczania matematyki i przedmiotów przyrodniczych[3]. Program nauczania rozszerzono z sześciu do dziesięciu lat. Promocja do następnej klasy była uzależniona od zdania obowiązkowego egzaminu. W ciągu dziesięciu lat uczeń miał nauczyć się około 20 tys. słów w języku łacińskim[4]. Ponadto Stroband przyczynił się do utworzenia biblioteki gimnazjalnej (1594) i drukarni (1598), zaadaptował pomieszczenia dawnego klasztoru franciszkańskiego do celów edukacyjnych oraz zlecił budowę bursy dla ubogich, ale również i zdolnych uczniów gimnazjum[2][4][5]. Bursa (zwana „Ekonomikiem”) została zbudowana w latach 1598–1601, pracami kierował Hans Eckard[5].
Wśród wykładowców Gimnazjum byli: Jan Turnowski, Paweł Stranský z Litomierzyc, Krzysztof Hartknoch, Martin Böhm, Heinrich Schaeve, Peter Schultz, Konrad Graser, Ulrich Schober[1].
Było ono ośrodkiem życia kulturalnego i naukowego miasta i całych Prus Królewskich[1]. Przez wieki stało się jednym z najprężniejszych ośrodków szerzenia luteranizmu w Prusach Królewskich, choć wśród jego uczniów byli też przybysze z krajów regionu bałtyckiego, Węgier, Siedmiogrodu. Z czasem rosła renoma gimnazjum i rozwój ilościowy. W najkorzystniejszych latach 30. i 40. XVII w. rocznie przyjmowano ok. 100 kandydatów, a ogólny stan osiągnął liczbę 600–1000[potrzebny przypis] studentów.
Wysoki poziom nauczania, nowatorstwo poglądów, jak i ożywiona działalność wydawnicza profesorów szkoły, ich rzutka działalność także na polu czasopiśmiennictwa – wszystko to razem pozwala na określenie gimnazjum toruńskiego jako jednej z nielicznych enklaw oświeceniowej kultury naukowej w Rzeczypospolitej[potrzebny przypis].
Po tumulcie toruńskim w 1724 roku i odebraniu protestantom dotychczasowych budynków szkoły, siedzibę gimnazjum umieszczono w budynku bursy, w pobliżu kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny[6].
W 1825 roku na mocy układu między Toruniem a rządem pruskim gimnazjum stało się szkołą państwowo-miejską, a od 1880 roku już tylko państwową, nabierając charakteru niemieckiego[potrzebny przypis].
Placówki powiązane
Gimnazjum miało ogromny wpływ na miasto i Prusy Królewskie, było prekursorem szeregu działań o charakterze naukowym i kulturalnym[1], niejednokrotnie jako pierwszy ośrodek z danej dziedziny w Polsce[potrzebny przypis].
Dzięki gimnazjum utworzona została w Toruniu m.in.:[potrzebny przypis]
- biblioteka, dorównująca największym ówczesnym księgozbiorom europejskim, liczącym ok. 10 tys. woluminów[potrzebny przypis]
- drukarnia, założona w 1598 roku[2]
- pierwsze Muzeum (Musaeum) na ziemiach polskich – od 1594 roku[potrzebny przypis]
- bursa „Ekonomia” otwarta w 1601 roku[5]
Stan obecny
I Liceum Ogólnokształcące w Toruniu uważane jest za kontynuację dawnego Gimnazjum Akademickiego[potrzebny przypis].
Obecnie w Toruniu mieści się także Uniwersyteckie Liceum Ogólnokształcące. Szkoła ta funkcjonuje pod nadzorem toruńskiego uniwersytetu, uczy w niej wielu wykładowców akademickich[potrzebny przypis].
Przypisy
- ↑ a b c d Historia szkolnictwa wyższego w Toruniu. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-02-09].
- ↑ a b c Gąsiorowski 2004 ↓, s. 91.
- ↑ Małłek 2010 ↓, s. 66.
- ↑ a b Małłek 2010 ↓, s. 67.
- ↑ a b c Birecki 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Salmonowicz 1983 ↓, s. 180.
Bibliografia
- Piotr Birecki: Architektura i sztuka luterańska w Toruniu w okresie nowożytnym. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Adam Marszałek, 2011. ISBN 978-83-7780-051-5.
- Eugeniusz Gąsiorowski: Ratusz Staromiejski w Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2004. ISBN 83-87083-78-X.
- Janusz Małłek. Henryk Stroband (1548-1609) : reformator i współtwórca Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. „Echa Przeszłości”. 11, 2010.
- Stanisław Salmonowicz. O toruńskim tumulcie z roku 1724. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”. 28, 1983.
Linki zewnętrzne
- Sprawozdania z działalności Gimnazjum Akademickiego w Toruniu Kopia w KPBC
