Formacja Nemegt

Odsłonięcia formacji Nemegt na obszarze typowym (Nemegt, Mongolia)

Formacja Nemegt – jednostka litostratygraficzna (formacja) górnej kredy Mongolii, odsłaniająca się na Pustyni Gobi.

Stratotyp, datowanie, historia badań

Stratotyp formacji znajduje się na południe od Góry Nemegt (Nemegt Uul)[1]. Wiek formacji zawiera się w przedziale kampan–mastrycht[2].

Według tradycyjnej interpretacji jednostką bezpośrednio podległą formacji Nemegt (starszą od niej) jest formacja Baruungoyot (Barun Goyot, dawniej określana jako dolne warstwy z Nemegt, ang. lower Nemegt beds)[1][3][4]. Według nowszych danych te dwie formacje zazębiają się, czyli są przynajmniej częściowo równowiekowe[5].

Badania paleontologiczne na tym obszarze rozpoczęły ekspedycje amerykańskie w latach 20. XX wieku. W latach 1963–1971 odbyły się cztery wyprawy polsko-mongolskie. Następnie miały miejsce wyprawy radziecko-mongolskie, a od 1990 badania współorganizują Mongolska Akademia Nauk i Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej[1].

Środowisko i biota

Szkielet tarbozaura z formacji Nemegt w Muzeum Ewolucji w Warszawie

Współczesnym analogiem dla środowiska, w którym tworzyły się osady formacji Nemegt jest śródlądowa delta Okawango[6].

Formacja znana jest z bardzo bogatej bioty lądowej i słodkowodnej, przede wszystkim kręgowców kopalnych (żółwie, dinozaury, ssaki)[7][8]. Ponadto opisano stamtąd bezkręgowce (małżoraczki)[9] i florę (ramienice)[10].

Niektórym skamieniałościom znalezionym w skałach należących do tej formacji nadano nazwy od toponimu Nemegt, na przykład rodzajom:

  • Nemegtia Szczechura, 1978 (zwierzę, małżoraczek)[9]
  • Nemegtichara Karczewska et Ziembińska-Tworzydło (roślina, ramienica)[10]
  • Nemegtomaia Lü, Tomida, Azuma, Dong & Lee, 2005 (zwierzę, dinozaur)[11]
  • Nemegtosaurus Nowiński, 1971 (zwierzę, dinozaur)[12]

Przypisy

  1. ↑ a b c F.F. Fanti F.F. i inni, The Nemegt Basin — One of the best field laboratories for interpreting Late Cretaceous terrestrial ecosystems, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 494, THE LATE CRETACEOUS NEMEGT ECOSYSTEM: DIVERSITY, ECOLOGY, AND GEOLOGICAL SIGNATURE, 2018, s. 1–4, DOI: 10.1016/j.palaeo.2017.07.014, ISSN 0031-0182 [dostęp 2024-01-18] .
  2. ↑ Jin-YoungJ.Y. Park Jin-YoungJ.Y. i inni, A new ankylosaurid from the Upper Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia and implications for paleoecology of armoured dinosaurs, „Scientific Reports”, 11 (1), 2021, s. 22928, DOI: 10.1038/s41598-021-02273-4, ISSN 2045-2322 [dostęp 2024-01-18]  (ang.).
  3. ↑ RyszardR. Gradziński RyszardR., TomaszT. Jerzykiewicz TomaszT., Sedimentation of the Barun Goyot Formation, „Palaeontologia Polonica”, 30, 1974, s. 111–146 .
  4. ↑ RyszardR. Gradziński RyszardR., ZofiaZ. Kielan-Jaworowska ZofiaZ., TeresaT. Maryańska TeresaT., Upper Cretaceous Djadokhta, Barun Goyot and Nemegt formations of Mongolia, including remarks on previous subdivisions, „Acta Geologica Polonica”, 27 (3), 1977, s. 281–318 [dostęp 2024-01-18]  (ang.).
  5. ↑ FedericoF. Fanti FedericoF., Philip J.P.J. Currie Philip J.P.J., DemchigD. Badamgarav DemchigD., New Specimens of Nemegtomaia from the Baruungoyot and Nemegt Formations (Late Cretaceous) of Mongolia, „PLOS One”, 7 (2), 2012, e31330, DOI: 10.1371/journal.pone.0031330, ISSN 1932-6203, PMID: 22347465, PMCID: PMC3275628 [dostęp 2024-01-18]  (ang.).
  6. ↑ Thomas R.T.R. Holtz Thomas R.T.R., Mystery of the horrible hands solved, „Nature”, 515 (7526), 2014, s. 203–205, DOI: 10.1038/nature13930, ISSN 0028-0836 [dostęp 2024-01-18]  (ang.).
  7. ↑ T.T. Jerzykiewicz T.T., D.A.D.A. Russell D.A.D.A., Late Mesozoic stratigraphy and vertebrates of the Gobi Basin, „Cretaceous Research”, 12 (4), 1991, s. 345–377, DOI: 10.1016/0195-6671(91)90015-5, ISSN 0195-6671 [dostęp 2024-01-18] .
  8. ↑ Formacja Nemegt – Encyklopedia Dinozaury.com [online], www.encyklopedia.dinozaury.com [dostęp 2024-01-18] .
  9. ↑ a b JaninaJ. Szczechura JaninaJ., Fresh-water ostracodes from the Nemegt Formation (Upper Cretaceous) of Mongolia, „Palaeontologia Polonica”, 38, 1978, 65−121 .
  10. ↑ a b JadwigaJ. Karczewska JadwigaJ., MariaM. Ziembińska-Tworzydło MariaM., Age of the Upper Cretaceous Nemegt Formation (Mongolia) on charophytan evidence, „Acta Palaeontologica Polonica”, 28 (1–2), 1983, s. 137–146 .
  11. ↑ JunchangJ. L JunchangJ. i inni, Nemegtomaia gen. nov., a Replacement Name for the Oviraptorosaurian Dinosaur Nemegtia Lü et al., 2004, a Preoccupied Name, „Bull. Natn. Sci. Mus., Tokyo, Ser. C”, 31, 2005, s. 51 .
  12. ↑ AleksanderA. Nowiński AleksanderA., Nemegtosaurus mongoliensis, n. gen., n. sp. (Sauropoda) from the uppermost Cretaceous of Mongolia, „Palaeontologia Polonica”, 25, 1971, s. 57-81 .