Bronisław Bortnowski

Bronisław Bortnowski

Bronkowski, Bronek, Pietrowski

Data i miejsce urodzenia	8 kwietnia 1894 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	3 listopada 1937 Moskwa, RFSRR, ZSRR
Przebieg służby
Formacja	Armia Czerwona Czeka
Główne wojny i bitwy	wojna domowa w Rosji, wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Bronisław Bortnowski ps. Bronkowski, Bronek, Pietrowski (ur. 8 kwietnia 1894 w Warszawie, zm. 3 listopada 1937 w Moskwie) – działacz komunistyczny, publicysta. Od lutego 1922- do grudnia 1924 rezydent wywiadu sowieckiego (wspólnej rezydentury INO OGPU i Razwiedupra) w Berlinie. Od kwietnia 1925 do lipca 1929 zastępca Jana Bierzina – szefa Razwiedupra Sztabu Armii Czerwonej i jednocześnie od października 1926 szef Wydziału II Razwiedupra. Zastępca członka prezydium Komitetu Wykonawczego Kominternu (IKKI).

Życiorys

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, był synem urzędnika Bronisława. Od 1910 aktywista Związku Młodzieży Socjalistycznej (ZMS), działał w jej kołach propagandowych, rozpowszechniał nielegalną literaturę socjalistyczną. W 1912 ukończył szkołę średnią, podjął pracę jako kreślarz w biurze elektrotechnicznym i wstąpił do SDKPiL. Kolportował literaturę partyjną, wyjeżdżając często do Lublina, Łodzi i na granicę z Austrią. Od jesieni 1913 studiował na politechnice praskiej. Od wiosny 1914 pracował w Biurze Zagranicznym SDKPiL, przerywając studia. Działał m.in. w Zagłębiu Dąbrowskim. Pod koniec sierpnia 1914 aresztowany na zebraniu Zarządu Dzielnicowego SDKPiL w Warszawie i uwięziony, a po kilku miesiącach wywieziony do Saratowa. Zwolniony w listopadzie 1915. W kwietniu 1917 współorganizował grupę SDKPiL w Saratowie oraz Polski Klub Robotniczy. Członek saratowskiej Rady Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich (RDRChiŻ), pracownik miejscowej organizacji partyjnej (zaliczono mu staż partyjny od 1912 roku) Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) (SDPRR(b)) i redakcji gazety partyjnej „Socyał-diemokrat”. Podczas rewolucji październikowej walczył w Czerwonej Gwardii w Saratowie. Od grudnia 1917 w Piotrogrodzie, gdzie był sekretarzem redakcji „Trybuny” (organu SDKPiL w Rosji), potem jako sekretarz w Komisariacie do Spraw Polskich przy Komisariacie Ludowym do Spraw Narodowości. Brał udział w II Konferencji grup SDKPiL w Rosji (kwiecień 1918, Moskwa). W połowie 1918 rozpoczął pracę w Czeka jako sekretarz Feliksa Dzierżyńskiego, następnie śledczy w Wydziale Walki z Kontrrewolucją. Uczestniczył w śledztwie w sprawie zabójstwa szefa piotrogrodzkiej Czeki, Moisieja Urickiego. 30 sierpnia 1918 został ranny w kręgosłup podczas szturmu budynku ambasady brytyjskiej w Piotrogrodzie, leczył się przez dziewięć miesięcy, prawa ręka do końca życia pozostała bezwładna.

W grudniu 1919 został wysłany na Front Zachodni do Smoleńska, gdzie pracował w Wydziale do Spraw Agitacji w Armii Polskiej. Wkrótce został mianowany zastępcą szefa Wydziału Wywiadowczego Sztabu Rewolucyjnej Rady Wojskowej Frontu Zachodniego, a w październiku 1920 szefem Zarządu Wywiadu Frontu Zachodniego. Od grudnia 1921 do końca 1924 w Berlinie jako szef rezydentury wywiadu sowieckiego^[1](wspólna rezydentura INO OGPU i Razwiedupra). Po powrocie zastępca szefa Zarządu Wywiadu Sztabu Armii Czerwonej (Razwiedupr) i jednocześnie od października 1926 szef Wydziału II Razwiedupra. W lipcu 1929 zwolniony z funkcji ze względu na stan zdrowia, początkowo w dyspozycji sztabu Armii Czerwonej, w styczniu 1930 przeniesiony do rezerwy^[2].

Członek komisji zajmującej się współdziałaniem polskich komunistów w ZSRR z KPP. Od jesieni 1929 z inicjatywy Juliana Leszczyńskiego-Leńskiego pracował w KPP, gdzie reprezentował frakcję „mniejszościowców”. Został przedstawicielem KPP przy Komitecie Wykonawczym (KW) Kominternu (MK). Uczestnik V Zjazdu KPP w sierpniu 1930 w Peterhofie koło Leningradu, na którym został wybrany do Komitetu Centralnego (KC) i Biura Politycznego (BP) KPP.

Od grudnia 1930 uczestniczył w pracach kierownictwa KPP w Berlinie. Wziął udział w VI Zjeździe KPP w październiku 1932 pod Mohylewem, na którym wygłosił referat o zadaniach KPP w walce z „polskim imperializmem” i „uciskiem narodowym”^[3]. W 1933 przez kilka miesięcy pracował w Kopenhadze, dokąd przeniesiono siedzibę kierownictwa KPP po objęciu władzy w Niemczech przez NSDAP.

24 listopada 1933 uczestniczył w II Plenum KC KPP, a w grudniu 1933 – w XIII Plenum Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu) (IKKI), na którym został zastępcą członka Prezydium KW MK. Wkrótce został zastępcą członka Komisji Politycznej IKKI. Od grudnia 1934 kierownik Sekretariatu Polsko-Nadbałtyckiego przy IKKI. Członek komisji IKKI przygotowującej VII Kongres Kominternu (lato 1935), na którym został zastępcą członka Prezydium IKKI. Jako przedstawiciel KC KPP brał udział w II Zjeździe KPZB w maju 1935 w Slepiance pod Mińskiem i w IV Zjeździe KPZU w Światoszynie koło Kijowa. Zastępca redaktora organu MK „Kommunisticzeskij Intiernacjonał”.

W okresie „wielkiej czystki” 10 czerwca 1937 został aresztowany przez NKWD i 3 listopada 1937 stracony.

Zrehabilitowany w 1956. Był odznaczony m.in. Orderem Czerwonego Sztandaru (22 lutego 1928) i Odznaką Honorowego Czekisty. Autor wielu artykułów na temat polskiego i międzynarodowego ruchu komunistycznego opublikowanych w „Nowym Przeglądzie” i innych czasopismach komunistycznych.

Przypisy

Bibliografia, linki

• Бортновский Бронислав Брониславович
• Бортновский Бронислав Брониславович
• Бортновский Бронислав Брониславович w: Е. Прудникова, О. Горчаков, А. Ю. Попов, А. И. Цветков, Ю. Н. Папоров, Легенды ГРУ, Санкт-Петербург 2005, ISBN 5-7654-4605-1, Wyd: Нева, s. 295-296.
• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 1, Warszawa 1978.
• Nowa encyklopedia powszechna PWN t. 1, Warszawa 1998.
• B. Bronkowski (Bronisław Bortnowski), Piętnaście lat Komunistycznej Partii Polski, Wydawnictwo KC KPZB, Wilno 1933 wersja zdigitalizowana
• Бортновский Бронислав Брониславович