Bodziszkowate
Bodziszek drobny | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | bodziszkowce | ||
Rodzina | bodziszkowate | ||
Nazwa systematyczna | |||
Geraniaceae Jussieu Gen. Pl.: 268. 4 Aug 1789 | |||
| |||
|
Bodziszkowate (Geraniaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu bodziszkowców (Geraniales). Jej przedstawiciele występują na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy), największe zróżnicowanie osiągając w strefie klimatu umiarkowanego, nie występują natomiast w tropikach Ameryki Południowej i w rejonie Archipelagu Sundajskiego[3]. Do rodziny należy ok. 800 gatunków grupowanych w 6–7 rodzajów[2][4]. We florze Polski występują przedstawiciele 2 rodzajów: bodziszek (Geranium) i iglica (Erodium). Niektóre gatunki (np. pelargonii) są uprawiane jako rośliny ozdobne. Olejek pelargoniowy ma zastosowanie w perfumerii i jako dodatek do żywności. Wiele roślin z tej rodziny jest wykorzystywanych w ziołolecznictwie[3].
Morfologia
- Pokrój
- Krzewy i rośliny zielne, w tym głównie byliny. Łodyga często jest drewniejąca lub gruboszowata[3].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe lub naprzemianległe, na ogół z przylistkami. Dłoniasto- lub pierzastodzielne, o unerwieniu dłoniastym.
- Kwiaty
- Promieniste (u Pelargonium dwustronnie symetryczne), 5-krotne. Pręcików płodnych 5, 10 lub 15, czasem zredukowane do prątniczków, część z pręcików u nasady opatrzona miodnikiem. Słupek górny, 5-komorowy, szyjki słupka zrośnięte, po przekwitnieniu wydłużają się w postaci dzióbka[3].
- Owoce
- Owocem jest rozłupnia, rozpadająca się na pojedyncze, jednonasienne owocki - rozłupki, oddzielające się od nasady ku górze. Często opatrzone są długim skręcającym się z powodu higroskopijności dzióbkiem, za pomocą którego nasiona mogą wkręcać w ziemię[3].
Systematyka
- Pozycja i podział według systemu APG IV (2016)[5]
Jedna z dwóch rodzin rzędu bodziszkowców, siostrzana wobec rodziny Francoaceae. Rząd należy do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. W obrębie rodziny wyróżnia się dwa klady – bazalny obejmujący południowoamerykański rodzaj Hypseocharis oraz resztę zebraną w podrodzinę Geranioideae Arnott[2].
bodziszkowce |
| ||||||
- Wykaz rodzajów[2]
- Erodium L'Her. ex Aiton – iglica
- Geranium L. – bodziszek
- Hypseocharis J.Remy
- Monsonia L. – monsonia
- Pelargonium L'Her. ex Aiton – pelargonia
- Rhynchotheca Ruiz & Pavon
- Sarcocaulon (DC.) Sweet
Niektóre zaliczane tu wcześniej rodzaje obecnie umieszczane są różnych miejscach systemu okrytonasiennych. Rodzaj Balbisia zaliczany jest do rodziny Ledocarpaceae (rząd bodziszkowce). Rodzaj Biebersteinia wyłączany jest w monotypową rodzinę Biebersteiniaceae w obrębie mydleńcowców. Rodzaj Dirachma wyodrębniany jest jako rodzina Dirachmaceae w rzędzie różowców. Dla odmiany rodzaj Hypseocharis zaliczany jako bazalny w obrębie bodziszkowatych, w dawniejszych systemach (np. w systemie Cronquista z 1981) klasyfikowany był do szczawikowatych (rząd szczawikowce)[2].
- Pozycja według systemu Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht., nadrząd Geranianae Thorne ex Reveal, rząd bodziszkowce (Geraniales Dumort), podrząd Geraniineae Bessey in C.K. Adams, rodzina bodziszkowate (Geraniaceae Juss.)[6].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d e Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-25] (ang.).
- ↑ a b c d e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 155. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ Geraniaceae. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2012-01-25].
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodziny Geraniaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-07-02]. (ang.).
- Britannica: plant/Geraniaceae
- БРЭ: 2353656
- SNL: storkenebbfamilien
- Catalana: 0111847