Papilio

Papilio
Papilio multicaudata
Foto: Paul A. Opler
Nomenklatur
Papilio
Linnaeus, 1758
Klassifikasjon
RikeDyreriket
RekkeLeddyr
KlasseInsekter
OrdenSommerfugler
FamilieSvalestjerter
UnderfamiliePapilioninae
Økologi
Antall arter: 193 i verden
3 i Europa
1 i Norge
Habitat: nesten over alt der det er frodig vegetasjon
Utbredelse: Europa, Asia. Afrika, Australia, Nord-Amerika, Sør-Amerika
Inndelt i

Papilio er en stor slekt av sommerfugler i gruppen svalestjerter. Slekten rommer idag flere arter som tidligere var plassert i egne slekter.

Utseende

Papilio er store sommerfugler, mange har én lang stjert på hver bakvingene. Antennene er nokså lange og kraftige, kroppen slank og lite hårete. Vingene er store. Mange arter er gule med svarte tegninger, eller mørkfargede. En del arter har et noe avvikende utseende fordi de etterligner giftige arter i andre sommerfuglefamilier, særlig monarksommerfugler (Danainae). Svalestjert-artene etterligner også hverandre, slike at ikke-giftige arter kan ligne mye på giftige, dette kan vanskeliggjøre bestemmelsen av artene. Larvene er nakne og ofte ganske fargerike. De kan skyte ut pølselignende vedheng (osmeterier) fra "nakken", disse sprer sterkt luktende stoffer som advarer om at larvene er giftige og/eller usmakelige. Den største arten er den afrikanske Papilio antimachus, som er ganske slankvinget, oransje og svart. Vingespennet kan nå opp til 23 centimeter. Denne arten ser ut som en kjempstor utgave av de giftige sommerfuglene i gruppen Acraeini, og det er trolig at den etterligner disse til tross for at den er mange ganger så stor som dem. Sommerfuglen er også selv meget giftig.

Levevis

Larvene kan utvikle seg på mange ulike plantegrupper, men har en viss forkjærlighet for planter som inneholder sterke giftstoffer, som larvene utnytter til å beskytte seg. De voksne sommerfuglene besøker gjerne blomster for å drikke nektar. Et særtrekk ved mange svalestjerter er at de fortsetter å bevege vingene etter at de har slått seg ned på en blomst, og de blir bare noen få sekunder på hver blomst, slik at man får inntrykk av at disse sommerfuglene alltid har hastverk.

Utbredelse

Mens de andre svalestjert-slektene stort sett har ganske begrensede utbredelser, finnes slekten Papilio over hele Jorda unntatt de kaldeste områdene. I Norge er svalestjerten funnet like nord til Finnmark, men det er usikkert om den har hatt faste bestander så langt nord. Det er mulig at den tilsynelatende vide utbredelsen skyldes at slekten Papilio ikke er noen naturlig gruppe, men en samling av svalestjerter som ikke passer inn i andre slekter.

Navnet

Det latinske navnet Papilio, betyr sommerfugl og var det navn Linné satte som slektsnavn på alle dagsommerfuglene. Senere er betydningen vesentlig snevret inn.

Galleri

Systematisk inndeling

Slektskapsforholdene mellom svalestjertenes delgrupper og slekter er avklart i ulik grad. Derfor kan endringer skje.

Slekten Papilio rommer idag flere arter som tidligere var plassert i egne slekter. Disse eksisterer i dag som underslekter. Tidligere slekter: Achillides, Druryia, Eleppone, Heraclides, Menelaides, Princeps, Pterourus, Sinoprinceps.

Treliste
  • sommerfugler (Lepidoptera)
    • gruppe / overfamilie dagsommerfugler (Papilionoidea)
      • familie svalestjerter (Papilionidae)
        • delgruppe Papilioninae
          • slekt Papilio Linnaeus, 1758– 193 arter i verden
          • underslekt Princeps Hübner, [1807]
            • Papilio antimachus-artsgruppen
            • Papilio zalmoxis-artsgruppen
            • Papilio nireus-artsgruppen
              • Papilio aristophontes Oberthür, 1897
              • Papilio nireus Linnaeus, 1758
              • Papilio charopus Westwood, 1843
              • Papilio chrapkowskii Suffert, 1904
              • Papilio chrapkowskoides Storace, 1952
              • Papilio desmondi van Someren, 1939
              • Papilio hornimani Distant, 1879
              • Papilio interjectana Vane-Wright, 1995
              • Papilio sosia Rothschild & Jordan, 1903
              • Papilio thuraui Karsch, 1900
              • Papilio ufipa Carcasson, 1961
              • Papilio wilsoni Rothschild, 1926
            • Papilio cynorta-artsgruppen
              • Papilio arnoldiana Vane-Wright, 1995
              • Papilio cynorta Fabricius, 1793
              • Papilio plagiatus Aurivillius, 1898
            • Papilio dardanus-artsgruppen
              • Papilio dardanus Brown, 1776
              • Papilio constantinus Ward, 1871
              • Papilio delalandei Godart, [1824]
              • Papilio phorcas Cramer, [1775]
              • Papilio rex Oberthür, 1886
            • Papilio zenobia-artsgruppen
              • Papilio cyproeofila Butler, 1868
              • Papilio fernandus Fruhstorfer, 1903
              • Papilio filaprae Suffert, 1904
              • Papilio gallienus Distant, 1879
              • Papilio mechowi Dewitz, 1881
              • Papilio mechowianus Dewitz, 1885
              • Papilio nobicea Suffert, 1904
              • Papilio zenobia Fabricius, 1775
            • Papilio demodocus-artsgruppen
              • Papilio demodocus Esper, 1799
              • Papilio demoleus Linnaeus, 1758
              • Papilio erithonioides Grose-Smith, 1891
              • Papilio grosesmithi Rothschild, 1926
              • Papilio morondavana Grose-Smith, 1891
            • Papilio echerioides-artsgruppen
              • Papilio echerioides Trimen, 1868
              • Papilio fuelleborni Karsch, 1900
              • Papilio jacksoni Sharpe, 1891
              • Papilio sjoestedti Aurivillius, 1908
            • Papilio oribazus-artsgruppen
              • Papilio oribazus Boisduval, 1836
              • Papilio epiphorbas Boisduval, 1833
              • Papilio nobilis Rogenhofer, 1891
            • Papilio hesperus-artsgruppen
              • Papilio hesperus Westwood, 1843
              • Papilio euphranor Trimen, 1868
              • Papilio horribilis Butler, 1874
              • Papilio pelodurus Butler, 1896
            • Papilio menestheus-artsgruppen
              • Papilio menestheus Drury, 1773
              • Papilio lormieri Distant, 1874
              • Papilio ophidicephalus Oberthür, 1878
            • usikker artsgruppe
              • Papilio andronicus Ward, 1871
              • Papilio chitondensis Bivar de Sousa & Fernandes, 1966
              • Papilio leucotaenia Rothschild, 1908
              • Papilio luzviae Schröder & Treadaway, 1991
              • Papilio mackinnoni Sharpe, 1891
              • Papilio maesseni Berger, 1974
              • Papilio mangoura Hewitson, 1875
              • Papilio manlius Fabricius, 1798
              • Papilio microps Storace, 1951
              • Papilio phorbanta Linnaeus, 1771
            • Papilio demolion-artsgruppen
            • Papilio anactus-artsgruppen
            • Papilio aegeus-artsgruppen
              • Papilio aegeus Donovan, 1805
              • Papilio bridgei Mathew, 1886
              • ?Papilio erskinei Mathew, 1886
              • Papilio gambrisius Cramer, [1777]
              • Papilio inopinatus Butler, 1883
              • Papilio ptolychus Godman & Salvin, 1888
              • Papilio tydeus C. & R. Felder, 1860
              • Papilio weymeri Niepelt, 1914
              • Papilio woodfordi Godman & Salvin, 1888
            • Papilio godeffroyi-artsgruppen
              • Papilio amynthor Boisduval, 1859
              • Papilio godeffroyi Semper, 1866
              • Papilio schmeltzi Herrich-Schäffer, 1869
            • Papilio polytes-artsgruppen
              • Papilio ambrax Boisduval, 1832
              • Papilio polytes Linnaeus, 1758
              • Papilio phestus Guérin-Méneville, 1830
            • Papilio castor-artsgruppen
            • Papilio fuscus-artsgruppen
              • Papilio albinus Wallace, 1865
              • Papilio antonio Hewitson, [1875]
              • Papilio diophantus Grose-Smith, 1883
              • Papilio fuscus Goeze, 1779
              • Papilio hipponous C. & R. Felder, 1862
              • Papilio jordani Fruhstorfer, 1906
              • Papilio noblei de Nicéville, [1889]
              • Papilio pitmani Elwes & de Nicéville, [1887]
              • Papilio prexaspes C. & R. Felder, 1865
              • Papilio sakontala Hewitson, 1864
            • Papilio helenus-artsgruppen
              • Papilio helenus Linnaeus, 1758
              • Papilio iswara White, 1842
              • Papilio iswaroides Fruhstorfer, 1898
              • Papilio nephelus Boisduval, 1836
              • Papilio nubilus Staudinger, 1895
              • Papilio sataspes C. & R. Felder, 1865
            • Papilio memnon-artsgruppen
              • Papilio acheron Grose-Smith, 1887
              • Papilio ascalaphus Boisduval, 1836
              • Papilio deiphobus Linnaeus, 1758
              • Papilio forbesi Grose-Smith, 1883
              • Papilio lampsacus Boisduval, 1836
              • Papilio lowi Druce, 1873
              • Papilio mayo Atkinson, 1873
              • Papilio memnon Linnaeus, 1758
              • Papilio oenomaus Godart, 1819
              • Papilio polymnestor Cramer, [1775]
              • Papilio rumanzovia Eschscholtz, 1821
            • Papilio protenor-artsgruppen
            • Papilio bootes-artsgruppen
              • Papilio bootes Westwood, 1842
              • Papilio elwesi Leech, 1889
              • Papilio maraho Shiraki & Sonan, 1934
          • underslekt Chilasa Moore, 1881
            • Papilio agestor-artsgruppen
            • Papilio clytia-artsgruppen
            • Papilio veiovis-artsgruppen
              • Papilio veiovis Hewitson, [1865]
            • Papilio laglaizei-artsgruppen
              • Papilio laglaizei Depuiset, 1877
              • Papilio moerneri Aurivillius, 1919
              • Papilio toboroi Ribbe, 1907
            • ikke navngitt artsgruppe
              • Papilio osmana Jumalon, 1967
              • Papilio carolinensis Jumalon, 1967
          • underslekt Achillides Hübner, [1819]
            • Papilio paris-artsgruppen
              • Papilio arcturus Westwood, 1842
              • Papilio bianor Cramer, [1777]
              • Papilio dialis Leech, 1893
              • Papilio doddsi Janet, 1896
              • Papilio elephenor Doubleday, 1845
              • Papilio hermeli Nuyda, 1992
              • Papilio hoppo Matsumura, 1908
              • Papilio karna C. & R. Felder, 1864
              • Papilio krishna Moore, 1857
              • Papilio longimacula Z.G. Wang & Y. Niu, 2002
              • Papilio maackii Ménétriés, 1859
              • Papilio paris Linnaeus, 1758
              • Papilio polyctor Boisduval, 1836
            • Papilio palinurus-artsgruppen
            • ikke navngitt artsgruppe
              • Papilio chikae Igarashi, 1965
              • Papilio lorquinianus C. & R. Felder, 1865
              • Papilio neumoegeni Honrath, 1890
              • Papilio peranthus Fabricius, 1787
              • Papilio pericles Wallace, 1865
            • Papilio ulysses-artsgruppen
              • Papilio montrouzieri Boisduval, 1859
              • Papilio syfanius Oberthür, 1886
              • Papilio ulysses Linnaeus, 1758
          • underslekt Heraclides Hübner, [1819]
            • Papilio anchisiades-artsgruppen
              • Papilio anchisiades Esper, 1788
              • Papilio chiansiades Westwood, 1872
              • Papilio epenetus Hewitson, 1861
              • Papilio erostratus Westwood, 1847
              • Papilio hyppason Cramer, 1775
              • Papilio isidorus Doubleday, 1846
              • Papilio pelaus Fabricius, 1775
              • Papilio oxynius (Geyer, [1827])
              • Papilio rogeri Boisduval, 1836
            • Papilio thoas-artsgruppen
              • Papilio andraemon (Hübner, [1823])
              • Papilio androgeus Cramer, [1775]
              • Papilio aristodemus Esper, 1794
              • Papilio aristor Godart, 1819
              • Papilio astyalus Godart, 1819
              • Papilio caiguanabus Poey, [1852]
              • Papilio cresphontes Cramer, [1777]
              • Papilio homothoas Rothschild & Jordan, 1906
              • Papilio machaonides Esper, 1796
              • Papilio melonius Rothschild & Jordan, 1906
              • Papilio ornythion Boisduval, 1836
              • Papilio paeon Boisduval, 1836
              • Papilio rumiko (Shiraiwa & Grishin, 2014)
              • Papilio thersites Fabricius, 1775
              • Papilio thoas Linnaeus, 1771
            • Papilio torquatus-artsgruppen
              • Papilio garleppi Staudinger, 1892
              • Papilio hectorides Esper, 1794
              • Papilio himeros Hopffer, 1865
              • Papilio lamarchei Staudinger, 1892
              • Papilio torquatus Cramer, 1777
            • ikke navngitt artsgruppe
              • Papilio okinawensis Fruhstorfer, 1898
          • underslekt Pterourus Scopoli, 1777
            • Papilio troilus-artsgruppen
              • Papilio palamedes Drury, [1773]
              • Papilio troilus Linnaeus, 1758
            • Papilio glaucus-artsgruppen
            • Papilio zagreus-artsgruppen
              • Papilio neyi Niepelt, 1909
              • Papilio zagreus Doubleday, 1847
              • (Papilio bachus) C. & R. Felder, 1865
            • Papilio scamander-artsgruppen
              • Papilio birchallii Hewitson, 1863
              • Papilio hellanichus Hewitson, 1868
              • Papilio scamander Boisduval, 1836
              • Papilio xanthopleura Godman & Salvin, 1868
            • Papilio homerus-artsgruppen
              • Papilio cacicus Lucas, 1852
              • Papilio euterpinus Salvin & Godman, 1868
              • Papilio garamas (Geyer, [1829])
              • Papilio homerus Fabricius, 1793
              • Papilio menatius (Hübner, [1819])
              • Papilio warscewiczii Hopffer, 1865
          • underslekt Sinoprinceps Hancock, 1983

Kilder

  • Eliasson, C.U., Ryrholm, N., Holmer, M. Jilg, K. & Gärdenfors, U. 2005. Nationalnyckeln till Sveriges flora och fauna. Fjärilar: Dagfjärilar. Hesperiidae – Nymphalidae. ArtDatabanken, SLU, Uppsala. ISBN 91-88506-51-7
  • www.funet.fi – Lepidoptera database
  • Papilionidae – revised GloBIS/GART species checklist Arkivert 9. september 2010 hos Wayback Machine.

Eksterne lenker

  • (en) Papilio i Encyclopedia of Life Rediger på Wikidata
  • (en) Papilio i Global Biodiversity Information Facility Rediger på Wikidata
  • (no) Papilio hos Artsdatabanken Rediger på Wikidata
  • (sv) Papilio hos Dyntaxa Rediger på Wikidata
  • (en) Papilio hos Fauna Europaea Rediger på Wikidata
  • (en) Papilio hos Fossilworks Rediger på Wikidata
  • (en) Papilio hos ITIS Rediger på Wikidata
  • (en) Papilio hos NCBI Rediger på Wikidata
  • (en) Kategori:Papilio – bilder, video eller lyd på Wikimedia Commons Rediger på Wikidata
  • (en) Papilio – galleri av bilder, video eller lyd på Wikimedia Commons Rediger på Wikidata
  • Papilio – detaljert informasjon på Wikispecies Rediger på Wikidata
  • Papilionidae Moths and Butterflies of Europe and North Africa - flott bildesamling.
  • www.nhm.uio.no/fakta/zoologi/insekter/norlep/ Norges sommerfugler – Et norskspråklig nettsted om norske sommerfugler.
Oppslagsverk/autoritetsdata
Encyclopædia Britannica