Bildtse boerderij

Karakteristiek Bildtse Kop-hals-romp boerderij langs de Oude Bildtdijk
Plattegrond van een boerderij voor gemengd bedrijf te Nieuwe Bildtzijl. Boerderijonderzoeker Klaas Uilkema meende dat dze boerderij van rond 1600 zou dateren.

De Bildtse boerderij of winkelhaakboerderij is een karakteristieke type kop-hals-rompboerderij waarbij het bedrijfsgedeelte haaks op het woongedeelte is geplaatst. De reden hiervoor is niet bekend.

Dit type boerderij is vrijwel uitsluitend te vinden in de gemeente Het Bildt, een voormalig Hollandse polder.

De indeling van de Bildtse kop-hals-rompboerderij is anders dan die van de Friese boerderij. Zo stonden koeien en paarden aan de korte kant van de voorgevel en met hun koppen naar binnen gericht, met voerluiken gescheiden van de tasruimte en een gangpad tegen de buitenmuur. Dezelfde stalindeling wordt gevonden in Zeeland en Zuid-Holland, maar ook op Terschelling en Wieringen, in de Stellingwerven en her en der in de Friese Wouden. Verondersteld wordt dat de van oorsprong Hollandse kolonisten hun boerderijvorm hebben meegenomen. Soortgelijke winkelhaakboerderijen waren te vinden in de Hoeksche Waard.[1] Opvallend voor Het Bildt waren verder de luifels bij de boerderijen.

Opmerkelijk is dat er in de 16e eeuw wenig schuren in Friesland voorkwamen, terwijl op het BIldt vermoedelijk al kort na de inpoldering in 1505 nieuwe schuren werden gebouwd. Op de kaart die Jan Jans Coster in 1570 van het Bildt tekende, staan niet meer dan zes schuren aangegeven.[2] De oudste gedocumenteerde winkelhaakboerderij dateerde echter pas uit 1603. Bildtkenner Kees Kuiken denkt dat deze vorm was ontleend aan de kruikhuisboerderij en vermoedt dat deze bouwvorm rond 1600 is ingevoerd uit het Oude Rijngebied, waar enkele Bildtse families vandaan kwamen.[3][4] Of de winkelhaakboerderij ooit dominant is geweest op Het Bildt wordt betwijfeld.

Literatuur

  • Hotze S. Buwalda, 'De winkelheakpleatsen op 't Bildt', in: It Beaken 17 (1955), p. 2-8
  • Anko de Jong, 'De Fryse skuur is op 't Bildt ontstaan', in: Leeuwarder Courant 18 juli 1987
  • Sytse Jan van der Molen, Het Friesche boerenhuis in twintig eeuwen, Assen 1942 (p. 74-77f)
  • Ellen L. van Olst, Uilkema, een historisch boerderij-onderzoek. Boerderij-onderzoek in Nederland 1914-1934, Arnhem 1991 (dl. 1, p. 225; dl., 2, p. 330-332, 806-807)
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Otto S. Knottnerus 'Renaissance op het Bildt. Over een boerenzoon die rederijker wilde zijn', in: De Vrije Fries 84 (2004), p. 65-132, hier p. 71. Gearchiveerd op 24 augustus 2022.
  2. ↑ Algemeen Rijksarchief, Collectie Hingman, 345, inv.nr. 62, kaartnummer 2393: Pre-kadasterale kaart van Het BIldt door Jan Jans Coster, 1570. Gearchiveerd op 24 augustus 2022.
  3. ↑ Kees Kuiken, Het BIldt is geen eiland. Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland, Groningen / Wageningen 2013, p. 7, 97, 129. Gearchiveerd op 2 december 2021.
  4. ↑ Mark van Raaij wijst er op dat de uitbouw van het Zuid-Hollandse kruikhuis vooral diende om de melkelder en de voorraadkamer een plek te geven. De L-vormige uitbouw in Kennemerland heeft zijns inziens meer te maken met aanbouw van een herenkamer. Mark van Raaij, Mark van, ‘L-vormige boerderijen in Noord-Holland. De boerderij met herenkamer en de krukhuisboerderij’, in: Poldergeest (Nieuwsbulletin St. Reg. Archeologie ‘Gheestmanambocht’), nr. 29 (oktober 2019), p. 10-11. Gearchiveerd op 3 maart 2023.
· · Sjabloon bewerken
Boerderijtypen
Algemene boerderijtypen:bergerie · dwarshuisboerderij · kasteelboerderij · keuterij · kloosterboerderij · langhuis · schuur · stadsboerderij · tiendschuur · vaarboerderij · vakwerkboerderij · villaboerderij · vloedschuur
Boerderijtypen in Nederland:Alblasserwaardse boerderij · Bildtse boerderij · boerderij van de Zuid-Hollandse Eilanden · boô · Drentse boerderij · dwarshuisgroep · oud-Friese langhuis · Giethoornse boerderij · Gooise boerderij · Haarlemmermeerboerderij · hallenhuisboerderij · hooihuisboerderij · hoekgevelboerderij · kop-hals-rompboerderij · kortgevelboerderij · langgevelboerderij · los hoes · Oldambtster boerderij · Staphorster boerderij · Stellingwerfse boerderij · stelpboerderij · stolpboerderij · T-boerderij · Terschellinger boerderij · vierkantshoeve · Vlaamse schuur · wederopbouwboerderij · Wieringer boerderij · Wieringermeerboerderij · Zeeuwse schuur
Boerderijtypen in België:bergschuur · blokhoeve · langgevelboerderij · meerdelige boerderij in open aanleg · meerdelige boerderij in gesloten aanleg · vierkantshoeve
Mediabestanden
Zie de categorie Bildts farmhouses van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.