Centaurus A

Centaurus A
Irudi gehiago
Behaketa
Distantzia Lurretik	10.000.000 ly eta 3,66 Mpc
Itxurazko magnitudea (V)	6,84, 8,18, 6,66, 4,976, 4,271 eta 3,942
Aurkitzailea	James Dunlop (en)
Aurkikuntza-data	1826ko apirilaren 29a
Gorriranzko lerrakuntza	0,0008
Galaxia-mota	E eta S0pec
Konstelazioa	Centaurus
Abiadura erradiala	552 km/s
Igoera zuzena	201,36506287933 °
Deklinazioa	−43,019112667361 °
Izendapenak
ikusi NGC sistema: NGC 5128 IRAS (en) : IRAS 13225-4245 IRAS (en) : IRAS F13225-4245 Principal Galaxies Catalogue: PGC 46957 $12MASX J13252775-4301073 Morphological Catalogue of Galaxies (en) : MCG-07-28-001 European Southern Observatory Catalog (en) : ESO 270-9 $11ES 1322-42.7 A catalogue of southern peculiar galaxies and associations (en) : AM 1322-424 Atlas of Peculiar Galaxies (en) : APG 153 $16dFGS gJ132527.7-430108 HIPASS (en) : HIPASS J1324-42 Lyon-Meudon Extragalactic Database (en) : LEDA 46957 Molonglo Reference Catalogue of Radio Sources (en) : MRC 1322-427 Point Source Catalog (en) : PSCz Q13225-4245 Revised and Updated Catalog of Quasi-stellar Objects (en) : QSO B1322-428 Southern Galaxy Catalogue (en) : SGC 132233-4245.4 $13FHL J1325.5-4300 $12A 1322-427 $12EG J1324-4317 $12U 1322-42 $13A 1322-427 $13EG J1324-4314 $13U 1322-42 $14U 1322-42 European Southern Observatory Catalog (en) : ESO-LV 270-0090 High-energy sources before INTEGRAL. INTEGRAL reference catalog (en) : INTREF 559 Catalogue of radio sources in the Galactic plane (en) : MSH 13-4-02 The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS 1322-428 The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS J1325-4303 The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS 1322-42 The Parkes catalogue of radio sources. Declination zone +20 to +27 (en) : PKS 1322-427 A neutral hydrogen survey of polar ring galaxies (en) : PRC C-45 Nearby galaxies. I. The catalogue (en) : SPB 216 b|>10{deg}|RXTE all-sky slew survey. Catalog of X-ray sources at |b|>10{deg} (en) : XSS J13253-4302 ROSAT X-ray survey of an area 10 degrees square around the active radio galaxy Centaurus A (en) : [A94] 35 [[The ISOPHOT 170{mu}m Serendipity Survey. II. The catalog of optically identified galaxies|The ISOPHOT 170{mu}m Serendipity Survey. II. The catalog of optically identified galaxies]] (en) : [SLK2004] 837 IRAS CPC observations of galaxies. I. Catalog and atlas (en) : [VDD93] 184 X-ray survey of the Large Magellanic Cloud by ROSAT (en) : RX J132524.4-430100 X-ray survey of the Large Magellanic Cloud by ROSAT (en) : RX J1325.5-4301 Roma-BZCAT: a multifrequency catalogue of blazars (en) : [MGL2009] BZU J1325-4301 Five-year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe observations: source catalog (en) : [WCO2009] J132533-425925 The Palermo Swift-BAT hard X-ray catalogue. II. Results after 39 months of sky survey (en) : PBC J1325.4-4301 $12FGL J1325.6-4300 SUMSS: a wide-field radio imaging survey of the southern sky - II. The source catalogue (en) : SUMSS J132528-430110 $12FGL J1324.0-4330e $13FGL J1324.0-4330e $13FGL J1325.4-4301 $12MAXI J1325-429 $12FHL J1325.6-4301

Centaurus A (NGC 5128 edo Caldwell 77 izenez ere ezaguna) galaxia bat da Centaurus konstelazioan. James Dunlop astronomo eskoziarrak aurkitu zuen 1826an Parramattan, Hegoaldeko Gales Berrian, Australian. Literaturan eztabaida handia dago galaxiaren funtsezko propietateei buruz, hala nola Hubble motari buruz (galaxia lentikularra edo galaxia eliptiko erraldoia) eta distantziari buruz (10-16 milioi urte argia-argia).^[1][2][3][4] NGC 5128 Lurretik hurbilen dagoen irrati-galaxietako bat da, eta, beraz, astronomo profesionalek sakon aztertu dute haren nukleo galaktiko aktiboa.^[5] Zeruko bosgarren galaxiarik distiratsuena da, eta, beraz, astronomo afizionatuentzat ere helburu ezin hobea da.^[5] Hego hemisferiotik eta iparraldeko behe-latitudeetatik baino ez da ikusten.

Galaxiaren erdian zulo beltz supermasibo bat dago, 55 milioi eguzki-masa dituena. Zulo horrek zurrutada erlatibista bat kanporatzen du, X izpien uhin-luzeretako eta erradioko emisioen erantzulea dena.^[6] Hamarkada batez zurrutadaren erradioa behatuz, astronomoek zehaztu dute bere barneko zatiak argiaren abiaduraren erdia inguru mugitzen direla. Zurrustak inguruko gasekin talka egin ahala, X izpiak urrunago sortzen dira, eta, ondorioz, energia handiko partikulak sortzen dira. Centaurus Aren X izpien zurrustak milaka argi-urte ditu, eta irrati-zurrustak, berriz, milioi bat argi-urte baino gehiago.

Beste izar-sorkuntza handiko galaxia batzuetan bezala, uste da talka galaktiko batek izar-eraketako leherketa bizia eragiten duela. Ereduek iradoki dutenez, Centaurus A galaxia eliptiko handi bat zen, galaxia espiral txikiago batekin talka egin zuena eta azkenean harekin bat egingo zuena.^[7] Horregatik, galaxia interes berezikoa izan da astronomoentzat urteetan. Espiralean dauden galaxia-talkak nahiko arruntak diren arren, ez dira guztiz ulertzen galaxia eliptiko baten eta espiral baten arteko talka baten ondorioak.^[8]

Erreferentziak

Kanpo estekak

• Centaurus A ikusi WikiSky webgunean: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hydrogen α, X-Ray, Astrophoto, Sky Map, Artikuluak eta irudiak
• Behaketa datuak

• Datuak: Q487255
• Multimedia: Centaurus A / Q487255