Ainhoa

Ainhoa
Lapurdi, Euskal Herria
Ainhoako ikuspegia.
Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Lapurdi
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Uztaritze-Errobi eta Urdazuri ibarrak
Izen ofiziala	Ainhoa
Auzapeza	Henri Agerre (2008-2014)
Posta kodea	64250
INSEE kodea	64014
Herritarra	ainhoar
Kokapena
Koordenatuak	43°18′24″N 1°29′55″W / 43.3067°N 1.4986°W / 43.3067; -1.4986
Azalera	16,19 km2
Garaiera	52-649 metro
Distantzia	27 km (Baionatik)
Demografia
Biztanleria	671 (2018:  −1)
332 (%49,8)   (%51) 340
Dentsitatea	41,14 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 19,5
Ugalkortasuna[1]	‰ 72,88
Ekonomia
Jarduera[1]	% 78,49 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 6,18 (2011)
Langabezia[1]	% 6,61 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 27,34 (2010)
Erabilera	% 4,7 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	XIII. mendea. urtea
Webgunea	http://www.ainhoa.fr/

Ainhoa Lapurdiko hegoaldeko udalerri bat da, Pirinioen mendebaldean eta Lapurdi Garaia eskualdean kokatua, Nafarroa Garaiarekiko mugan.

Xareta elkartea osatzen du udalerriak, Sara, Urdazubi eta Zugarramurdi herriekin batera.

Izena

Udalerriaren izena historian zehar honako grafiez idatzia izan da: Aynoa (1238), Aynho (1243), Aignoa eta Aynoa (1249), Haynou eta Anhoe (1289), Nostre-Done d'Ainhoe (1511, Baionako Santa Klara abadiako tituluak), Añoa (1650, Guiena, Gaskonia eta inguruko Herrialdearen Gobernu Generalaren mapa), Anhoue (1684, Baionako diozesiaren izendapenak), Mendiarte (1793), Ainhone (1793), Ainhoue (1801, Legeen txostena), Ainhoue edota Ainhoa (1863, Biarno-Euskal Herriko hiztegi topografikoa) eta XIX. mendean Ainhoa.

Brigitte Jobbé-Duvalen ustez^[2] udalerriaren izena euskarazko aino hitzetik etor liteke: hitz horrek "ahuntz" esan nahi omen du.

Baina Orotariko Euskal Hiztegian aino hitza dokumentatuta dago, eta beste esanahi batzuekin agertzen da^[3]. Alde batetik "aino" hitza txilarra adierazteko erabili izan da, eta bestetik, onddo bat (Puccinia graminis) izendatzeko.

Geografia

Ingurune naturala

Urdazuri ibaia udalerritik igarotzen da, bere zenbait ibaiadarrekin batera: Larreko erreka (eta bertara isurtzen diren Haitzaberriko erreka, Erdiko erreka eta Farendeiko erreka) eta Opalazioko erreka.

Udalerri mugakideak

• Zuraide iparraldean
• Ezpeleta eta Itsasu ekialdean
• Urdazubi (Nafarroa Garaia) hegoaldean
• Senpere mendebaldean

Herria

Pilotalekua eta hilerria —bizitza eta heriotza— herrigunearen erdi‑erdian daude.

Ainhoako eliza eraikin handia da: kanpandorrearen oinarria karratua du, gorago oktogono‑forman, eta goi‑goian orratza dauka. Galeria landuak ditu, bertako ohituraren arabera, eta Errenazimentuko erretaula eta absidea zirrimargotuta daude (asmoa ona bide zen, baina ez zuten asmatu).

Hilerrian taula‑formako hilarri interesgarriak daude. Haietako bat 1685ekoa da eta hauxe jartzen du:

Al­dapa piko samarra badu ere, Atsulai mendian, Ainhoa inguruko ibarra mendean hartuta, Arantzetako Ama Birjinaren kapera dago, Gipuzkoako zaindaria eta Arantzazuko santutegikoaren irudiaren erreplika.

Hari ere esaten diote Ainhoako Ama Birjina. Ermitatik gertu trikuharri bat dago. Bistak zoragarriak dira. Ainhoako baserri‑gunean XVII. mendeko etxeak daude, fatxada aurreratuak eta habe horizontal zizel­katuak dituztenak. Esate baterako, Ithurria etxea 1636koa da. Koloreei erreparatuta, rouge basque gailentzen da: gorri motela, diskretua, dotorea...

Etxeak eta auzoak

Historia

XIII. mendea

Ainhoa Urdazubiko priore-etxeak sortu zuen bikario gisa XIII. mendean. Ingalaterra eta Nafarroako erresumaren arteko guden ondoren, parrokiako lurrak bi erresumen arteko lur banatugabeak bihurtu ziren.

XVII. mendea

Hogeita Hamar Urteko Gerraren (1618-1648) ondorioz, Ainhoa suntsiturik geratu zen; dena dela, horren ondoren, berreraiki zen.

XVIII. mendea

1724. urtean, Donazaharre (1685), Mugerre eta Hiriburu (1696) herrietako matxinadei jarraiki, gatzaren gaineko zerga berrien aurka altxatu ziren ainhoarrak, geroago, 1726. urtean, 50. zerga deituko zitzaionaren aurka Lapurdi osoan zabaldu ziren altxamenduen aitzindari gisa ^[5].

1790. urteko martxoaren 4ko legeak administrazio mota berria ekarri zuen Ipar Euskal Herrira: kantonamenduak eta barrutiak sortzeaz gain, hainbat herritako izenak aldatu ziren, Frantziako Iraultzaren izpiritua hobeki adierazteko, omen. Ainhoak Mendiarte izena hartu zuen. Indarkeria giro handi batean, 1794ko otsailetik hara, herritarrek errepresio gogorra pairatu zuten, zerbitzu militarrari uko egin zioten gazteak Baztanera eta Bortzirietara ihes egiten zutela eta. Asko deportaziora behartu zituzten.

Ekonomia

Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza eta basogintza dira. Udalerriak dituen 1619 hektareetatik, 500 basoak dira. Ezpeletako piperraren sor-markaren barruan dago kokaturik udalerria. Dena dela, turismoa gero eta garrantzia handiagoa hartzen ari da, Frantziako herri politenetariko bat (L'un des plus beaux villages de France) izendatu baitzuen "Les Plus Beaux Villages de France" elkarteak.

Demografia

Ainhoako populazioak goia jo zuen XIX. mendearen erdialdean, ia 900 biztanle izatera iritsi zenean. 1960ko harmarkadan behea jo zuen, 500 biztanlerekin, baina ordutik berriro goranzko joera txikia hartu zuen.

Ainhoako biztanleria
Datuen iturburua: INSEE

Kultura

Euskara

Ainhoak^[8] berezko mintzaira du, Sara-Ainhoa ingurukoa^[9] hain zuzen. Nafar-lapurtarraren aldaera da.

Ondasun nabariak

• Jasokundeko Gure Amaren eliza eta hilerria: XIII. mendean eraikia eta XVI. mendean zaharberritua.
• Ainhoako herriko etxea: udaletxea da.
• Antzinako ikuztegia: antzinako garbilekua da.
• Arantzetako Ama Birjinaren kapera: Erebi mendiaren magalean dago, bertatik Ainhoa herriaren ikuspegi bikainaz goza liteke.
• Dantxaria auzoa: Urdazubiko Dantxarinea auzoarekin muga egiten du, biak ere Lapitxuri ibaiak banatzen ditu.
• Ondarearen etxea: Ainhoaren eta Xareta lurraldearen iraganaren berri ematen duen interpretazio-zentroa da, hasi jatorri geologikoetatik eta gaur egunera arte.

Argazki galeria

• 
  Ainhoako pilotalekua eta Jasokundeko Gure Amaren eliza.
• 
  Ainhoako herriko etxea.
• 
  Karrika nagusia.
• 
  Ainhoako pilotaleku ondoko etxeak.
• 
  Lehen Hezkuntzako ikastegia.
• 
  Arantzetako Ama Birjinaren kapera

Ainhoar ospetsuak

• Joan Piarres Duvoisin (1810-1891), euskal idazlea.
• Joannes de Quirno, dantzaria eta bale arrantzalea

Ikus gainera

• Xareta
• Lapurdi Garaia

Erreferentziak

Kanpo estekak

• (Frantsesez) Ainhoako herriko etxea edo udala
• (Frantsesez) Xareta

• Datuak: Q212962
• Multimedia: Ainhoa / Q212962
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Ainhoa